مراسم احیای شب بیست و سوم رمضان در بنیاد زینب کبری(س)؛ امیرالمؤمنین(ع) چگونه «اخلاقی بودن» و «انقلابی بودن» را با هم جمع کرد؟ پاسخ سروش محلاتی به این سوال

مراسم احیای شب بیست و سوم رمضان در بنیاد زینب کبری(س)؛

امیرالمؤمنین(ع) چگونه «اخلاقی بودن» و «انقلابی بودن» را با هم جمع کرد؟ پاسخ سروش محلاتی به این سوال

حجت الاسلام و المسلمین سروش محلاتی با تأکید بر اینکه ما باید تعریف انقلابی بودن را از علی بن ابیطالب (ع) بیاموزیم، گفت: می توان انقلابی و در عین حال اخلاقی بود ولی به شرط اینکه مبنا رفتار امیرالمؤمنین(ع) باشد؛ امیرالمؤمنین هرگز کار مغایر با اخلاق انجام نمی دهد. اگر انقلابی بودن به یک رانت و امتیاز در جامعه تبدیل شود، در تضاد با اخلاق است.

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، حجت الاسلام و المسلمین محمد سروش محلاتی در مراسم احیای شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان در بنیاد زینب کبری (س) اظهار داشت: شب های قدر این گونه مقدر شده است که از یک سو انس و ارتباط با خدا و از سوی دیگر به مناسبت شهادت امیرالمؤمنین انس و آشنایی با علی (ع) باشد. لذا می توان بین این دو جمع کرد و اما من برای امشب جهت دوم یعنی انس با علی (ع) و موضوع «نسبت اخلاق و انقلاب» را انتخاب کردم.

استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه علی بن ابیطالب اولین انقلابی به معنای واقعی است و بیش از هرکس به تقوا مشهور است، تصریح کرد: هیچ کس مانند علی (ع) نمی تواند این معما را حل کند که آیا انقلابی بودن و اخلاقی بودن با هم قابل جمع است؟ امیرالمؤمنین چطور این دو مقوله را با هم جمع کرد؟

وی گفت: در این زمینه دو تلقی وجود دارد. یک تلقی این است که اخلاق باید بر همه چیز از جمله انقلاب حاکم باشد. تلقی دیگر بر عکس است یعنی می گوید انقلاب باید بر همه چیز از جمله اخلاق حاکم باشد. در بحث امشب با توجه به کلام امیرالمؤمنین(ع) در صدد واکاوی این مسائل هستیم که در مهمترین مسائل انقلاب اخلاق چطور بروز می کند؟

سروش محلاتی ادامه داد: اولین نکته که از کلام امیرالمؤمنین گرفته می شود این است که از کلام امیرالمؤمنین(ع) استفاده می شود که انقلابی بودن به این است که انگیزه غیر اخلاقی وجود نداشته باشد. کسی که در صدد دستیابی به قدرت است و می خواهد حس قدرت طلبی خود را اشباع کند نمی تواند یک انقلابی اخلاقی باشد؛ می تواند انقلابی باشد اما نه یک انقلابی در تراز اخلاق. به تعبیر قرآن کریم سعادت در عالم آخرت به کسانی اختصاص دارد که قصد برتری نداشته باشند. قصد برتری داشتن برای سقوط انسان کافی است. اگر انقلابی در صدد این باشد که به قدرت برسد انقلابی بودن ضد اخلاق است.

وی افزود: گاهی افراد سؤال می کنند که چرا ائمه و امام صادق (ع) با برخی قیام ها همراهی نمی کردند؟ یک جواب کوتاه این است که این قیام ها مطالبه قدرت و تنها تغییر اشخاص بود و امام صادق (ع) هرگز چنین چیزی را تعیین نمی کردند. آنها جز قدرت چیز دیگری طلب نمی کردند. اصلا بنی عباس یک انقلاب بود. ابتدا هم می گفتند قدرت نمی خواهیم اما جریانات بعد از آن چیز دیگری را ثابت کرد.

استاد حوزه علمیه قم با یادآوری اینکه امیرالمؤمنین(ع) از مردم نخواست که قدرت را به او بدهند بلکه مردم قدرت را به او دادند، گفت: احتجاج امیرالمؤمنین(ع) این است که من دنبال قدرت نبودم؛ مردم آزادانه به سراغ من آمدند. می توان انقلابی و در عین حال اخلاقی بود ولی به شرط اینکه مبنا رفتار امیرالمؤمنین(ع) باشد. حضرت می فرماید که فشاری بر کسی نیاوردم.

وی با تأکید بر اینکه اخلاق شیوه تشکیل حکومت را محدود می کند، تصریح کرد: قدرتی که بدون رضایت عامه مردم باشد غیر اخلاقی است. امیرالمؤمنین(ع) نه انگیزه های شیطانی قدرت طلبانه دارد و نه حتی با انگیزه الهی به زور خودش را تحمیل می کند. نامه اول نهج البلاغه می گوید که مردم با من بیعت کردند اما هیچ گونه اجباری وجود نداشت و مردم با رغبت من را پذیرفتند. ابن ابی الحدید از امام مجتبی (ع) نقل می کند که به خدا قسم پدرم مردم را دعوت به خویش نکرد و مردم آمدند و فشار آوردند. مردم تشنه علی (ع) بودند اما علی (ع) تشنه قدرت نبود.

سروش محلاتی افزود: در اطراف امیرالمؤمنین کسانی بودند که فکر می کردند انقلابی بودن به معنای تحمیل خود بر دیگران است. وقتی عبدالله بن عمر حاضر به بیعت نشد، مالک اشتر به امام علی (ع) گفت که او از شمشیر و تازیانه شما خیالش راحت است؛ اجازه بدهید من گردنش را بزنم. حضرت فرمود که من نمی خواهم از احدی بیعت از روی اجبار بگیرم. یاران امیرالمؤمنین(ع) فکر می کردند چون حق هستیم باید از هر راهی برای رسیدن به قدرت استفاده کنیم.

وی دیگر ویژگی حرکت انقلابی را نیاز به حضور و مایه گذاشتن از جان و مال عنوان کرد و گفت: انقلابی بودن اخلاقی اینجا خودش را نشان می دهد که با چه قیمت و شیوه ای مردم را دعوت می کنیم؟ در ماه های اول حکومت امیرالمؤمنین(ع) اولین مشکل شورش بصره بود. عده ای گفتند ما برای مقابله نمی آییم. مالک اشتر گفت که وقتی شما بیعت می کنید باید پای این بیعت ایستاده و فداکاری کنید. بعد از آن پیشنهاد کرد که امیرالمؤمنین اول نصیحت کند و اگر نپذیرفتند همه آنها را زندانی کند. امیرالمؤمنین(ع) پاسخ داد که من آنها را رها می کنم و کاری به آنها ندارم.

استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه اگر انقلابی بودن به یک رانت و امتیاز در جامعه تبدیل شود، در تضاد با اخلاق، تبعیض آور و غیر قابل قبول است، اظهار داشت: امیرالمؤمنین یک انقلابی است که در مقابل رانت ها می ایستد و می گوید در محاسبات اجتماعی و خدماتی که حکومت ارائه می دهد و حقوق شهروندی باید انقلابی بودن را کنار بگذاریم. این از عجایب است.

وی یادآور شد: تاریخ نقل می کند دومین روزی بود که امیرالمؤمنین حکومت را شروع کرده بود، برنامه خودش را ارائه کرد. در این برنامه بیان فرمودند که قاعده کار ما این است که مهاجرین، انصار و یاران پیامبر (ص) بدانند که هیچ امتیازی برای آنها نیست. من به اطلاع همه می رسانم که هرکس برای خدا کار کرده اجر و پاداشش را فردای قیامت از خدا خواهد گرفت؛ از من مطالبه ای نداشته باشد.

سروش محلاتی ادامه داد: این خیلی مهم است چون خلیفه دوم جدولی از حقوق درست کرد که بر اساس سوابق انقلابی بود و مزایای دولت اسلامی بین کسانی که در صدر این جدول بودند با افراد پایین تر دهها برابر فرق می کرد. همه حرف طلحه و زبیر نیز برداشته شدن این مزایا بود. اگر انقلاب می خواهد با اخلاق سازگاری پیدا کند اول باید معلوم شود انقلابی بودن منشأ برای رانت و استفاده های ویژه و کلان است؟ اگر این طور باشد هرگز انقلاب با اخلاق سازگاری پیدا نمی کند.

وی شاخصه دیگر را حفظ ارزش های اخلاقی در انقلاب دانست و گفت: مسأله مهم این است که چقدر رفتار اخلاقی خواهد بود؟ فردی به امام صادق (ع) گفت که در شهر اسلحه و شمشیر می دهند و می خواهند که برای دفاع برویم؛ شما اجازه این کار را می دهید. حضرت فرمود که اگر رفتید و اسیر گرفتید آیا فرماندهان شما اخلاق را رعایت می کنند؟ آن فرد جواب منفی داد. امام صادق (ع) هم به او گفت که حق نداری در این جنگ شرکت کنی. اگر اخلاق نمی بینی نباید با آن همراه شوی. شمشیر و انقلاب خوب است؛ اما آنجایی که رهبران مقید به اخلاق باشند. امیرالمؤمنین هرگز کار مغایر با اخلاق انجام نمی دهد.

استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه سرنوشت انقلاب را اخلاق مشخص می کند، افزود: اواخر حکومت امیرالمؤمنین چون آن گونه که حضرت می خواست مردم همراهی نمی کردند، علی (ع) فرمود که می توانم مردم را همراه کنم؛ اما برای اینکه مردم را بیاورم باید از زور استفاده کنم. امیرالمؤمنین(ع) فرمود که من این کار را نمی کنم؛ چون به این وسیله خودم را فاسد می کنم. کار غیر اخلاقی کردن خود شخص را از بین می برد. فکر نکنید علی (ع) این روش ها را بلد نیست. می دانم چگونه جلوی این کج رفتاری ها را بگیرم. اما هرگز حاضر نیستم با فاسد کردن خودم این کار را انجام دهم حکومتی که به بخواهد با ظلم جامعه را نگه دارد از نظر امیر المؤمنین به فساد خود حاکم منجر می شود.

وی در پایان گفت: امیرالمؤمنین علی (ع) فرزند نهضت جهانی اسلام است و در دامان پیامبر اکرم (ص) رشد پیدا کرده و بیشترین فداکاری را تاریخ از او ثبت کرده و در میدان های مختلف از خطر استقبال کرده است. او یک چهره انقلابی است. اما فکر می کنم ما باید تعریف انقلابی بودن را از علی بن ابیطالب بیاموزیم که او مشخص می کند انقلابی شخصیتی است که اخلاقی باشد و انسانی که رفتار غیر اخلاقی دارد هرگز انقلابی نیست.

به گزارش جماران، حجت الاسلام و المسلمین سید حسن آقامیری نیز در این مراسم با ذکر روایتی از پیامبر اکرم (ص) بر اینکه نکته تأکید کرد که بدترین آدم ها نیز اگر خدا را ببینند به او ایمان می آورند، اما آینه ها کدر شده اند، گفت: ما برای خدا آینه نیستیم. بعد می خواهیم به بچه خود بگوییم که خدا مهربان است. مشکل ما این است که چشمان خود را بسته و دنبال خدا می گردیم. خود ما این کار را کردیم.

وی تأکید کرد: پیامبر اکرم (ص) به عنوان یک انسان شناس شما مثل مریض هستید و خدا مثل درمان است. درد شما گناه است. درد آنجایی است که راحت آبروی دیگران را می بریم. خدا را باید دید. مشکل جوان ما نماز نیست. یک عده از اسم خدا سوء استفاده کرده و به اسم خدا به او بدی کردند.

آقامیری اظهار داشت: صحبت من امشب این است که یک ذره صاف باشیم. همه چیز در کتاب ها نیست. رفتارهای ما نیز خیلی مهم است. کتاب خوب است؛ اما در کتاب دنبال همه چیز نگردید. آدم نباید دعا را بر سر مخلوقات چماغ کند. دینمان را هم چماق نکنیم. همدیگر را ببخشیم. اگر همدیگر را ببخشیم چشم و گوشمان باز می شود و می توانیم خدا را ببینیم.

به گزارش جماران، در پایان مراسم احیا توسط حجت الاسلام و المسلمین سید حسن آقامیری برگزار شد.