به مناسبت سالروز شهادت امام دوم شیعیان(ع)؛ گسترش سنت های راستین اسلام با تدبیر مدبرانه امام حسن(ع)
جمعه, ۲۶ آبان ۱۳۹۶، ۱۰:۱۴ ق.ظ
به مناسبت سالروز شهادت امام دوم شیعیان(ع)؛
گسترش سنت های راستین اسلام با تدبیر مدبرانه امام حسن(ع)
امام حسن مجتبی(ع) اسوه انفاق و ایثارگری بود. امام همامی که با وجود ظلم و ستم امویان صبر و بردباری را پیشه راه خویش ساخت و بنابر مصلحت مسلمانان صلح با معاویه را پذیرفت و اینگونه با تدبیر مدبرانه خویش الگویی بزرگ برای مسلمانان در مسیر دستیابی به حق و حقیقت شد.
معاویه در این میان حاکم شام بود و با ریاکاری می کوشید تا زمام حکومت اسلامی را در دست بگیرد و به همین دلیل توطئه های بسیاری علیه امام حسن مجتبی(ع) انجام می داد تا جایی که ایشان تنها راه حفظ دین اسلام را پذیرش پیمان صلح معاویه و جلوگیری از جنگ دانست. نپذیرفتن این صلح نامه، از میان رفتن تعداد اندک مسلمانان راستین را در پی داشت و با این اندیشه که ممکن است اسلام در خطر قرار بگیرد، امام حسن(ع) این صلح نامه را قبول کرد.
دومین امام شیعیان(ع) در سال های امامت خویش با وجود سخت گیری های دستگاه حکومت به هدایت و راهنمایی مردم پرداخت و همواره با مبارزه های پنهانی با خلفای بنی امیه در راه دفاع از حقانیت و گسترش اسلام تلاش کرد. این امام همام با شکیبایی و برخورداری از ویژگی های بخشش و تقوا در دل های مردم آن روزگار جای گرفت و کریم اهل بیت(ع) نامیده شد.
سرانجام معاویه که تاب روشنگری های امام حسن مجتبی(ع) را نداشت، ایشان را در 28 صفر 50 هجری با تحریک جعده همسر امام(ع) مسموم کرد و به شهادت رساند و پیکر مطهر آن امام والامقام در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
«علیرضا کاوند بروجردی» عضو هیات علمی و معاون دانشجویی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و پژوهشگر امور دینی، شرایط سیاسی- اجتماعی، روزگار امام حسن مجتبی(ع) را بحرانی دانست و پذیرش صلح نامه را نشان از درایت ایشان عنوان کرد. در ادامه دیدگاه های وی را در این باره می خوانیم.
** انتقال مرکز حکومت اسلامی از مدینه به کوفه
امام علی(ع) با توجه به حوادث مختلفی که در مکه، مدینه و شام به وجود آمد، تصمیم گرفت تا به کوفه مهاجرت کند زیرا گستره جغرافیایی حکومت از شام تا یمن و از مصر تا حجاز و بخشی از ایران و عراق را در بر می گرفت. مجاهدت های مردم سبب شد امیر مومنان(ع) تصمیم بگیرد تا کوفه را به عنوان مرکز حکومت در برابر قدرشناسی مردم انتخاب کند. دومین علت انتخاب این شهر نظارت بر معاویه و کارهای او به شمار می رفت زیرا مسیر کوفه تا شام بسیار کوتاه بود و اینگونه ایشان می خواست معاویه را کنترل کند. به دنبال این موضوع امام حسن(ع) هم در کوفه مستقر شد و پس از شهادت حضرت علی(ع) در 40 هجری، ولایت را بر عهده گرفت و بخش کوتاهی از زندگی خود را در کوفه و سپس در مدینه گذارند. پرورش نیروهای کارآمد، نشر فرهنگ اصیل اسلام، مبارزه با بدعت های معاویه، رسیدگی به نیازمندان و حمایت های سیاسی از اسیران آزاد شده از جمله اهدافی بود که این امام همام در هجرت خود به مدینه داشت.
** مروری بر اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امامت امام مجتبی(ع)
با آغاز امامت امام حسن(ع) مشکل ها و اختلاف های بسیاری میان مردم و زمامداران به وجود آمد. پس از جنگ های صفین، جمل و ناکثین و حضور پررنگ دومین امام شیعیان در آن؛ معاویه از هیچ توطئه ای علیه ایشان فروگذاری نکرد و برای سرکوب امام(ع) نیرنگ و حیله های فراوانی به کار برد. معاویه در مدت 20 سال حکومت خود بر خلاف اعمال اسلام رفتار می کرد و احکام آن را بر پایه سلیقه شخصی خویش به کار می برد. او هیچگاه به موارد صلح نامه، قرآن و سنت پیامبر(ص) توجه نکرد و همچنین یزید فرزندش را جانشین خود معرفی کرد. چهره حقیقی بنی امیه در زمان امام حسن(ع) برای مردم بر ملا نشده بود اما با قیام امام حسین(ع) چهره پلید وی بر همگان آشکار شد.
** فقدان روحیه جهادی دلیل همراهی نکردن مردم با امام(ع)
مردم کوفه از جنگ خسته بودند و هنگامی که امام حسن(ع) از آنها خواست که در مبارزه با معاویه آن بزرگوار را همراهی کنند، سکوت کردند و از این کار امتناع ورزیدند. آنان می خواستند زیر پرچم فردی حاضر شوند که برای آنها فایده داشته باشد و اینگونه استدلال می کردند که الان زمان مناسبی برای رویارویی با معاویه نیست. معاویه نیز با استفاده از این فرصت در شهر شایعه کرد که در اداره حکومت توانمند است. تحلیل سیاسی مردم عراق این بود که معاویه در ظاهر فرد بدی محسوب می شود اما بسیار بردبار و سیاستمدار به شمار می رود. در این میان معاویه با معامله های ربوی، تعطیلی حدود الهی، تغییر برخی از احکام حج، جعل حدیث و ... به انحراف آموزه های دینی همت می گماشت، به همین علت امام حسن(ع) سکوت در برابر او را جایز نداست اما برخی از مردم جاهل آن دوره نیز تمام این رفتارها را بدون اعتراض و دلیل می پذیرفتند و اینگونه معاویه به تدریج با تبلیغات گسترده، ذهن مردم را به طرف هدف های خود تغییر داد.
** برخورد امام (ع) در برابر جریان سازی معاویه
معاویه به دلیل آنکه مردم با امام حسن مجتبی(ع) بیعت کرده بودند، برای سرکوب آنان به عراق حرکت کرد. امام(ع) به رویاویی با این مهم همت گماشت و به سپاهیان دستور داد، هر کجا که به لشگریان معاویه رسیدند، جلوی آنها ایستادگی کنند و جریان امور را به ایشان گزارش دهند تا بی درنگ با سپاه اصلی به آنها ملحق شود اما بر پایه گزارش رسیده مبنی بر اینکه «عبیدالله بن عباس» فرمانده سپاه امام حسن(ع) با دریافت یک میلیون درهم از معاویه، شبانه همراه هشت هزار تن به وی پیوسته است، شرایط تغییر یافت. این موضوع در آن هنگامه بحرانی، در تضعیف روحیه سپاه و تزلزل موقعیت نظامی آنان اثرگذار بود. معاویه تنها به این عمل بسنده نکرد؛ بلکه به منظور ایجاد شکاف، اختلاف و شایعه سازی در میان سپاهیان اسلام به وسیله مزدوران خود، توطئه های فراوان دیگری انجام داد.
پذیرفتن صلح تحمیلی و نرمش قهرمانانه امام حسن مجتبی(ع)
امام حسن(ع) با مشاهده این رفتارها، صلح نامه را انتخاب کرد. دسیسه های مختلف معاویه به این صورت بود که با فرستادن افراد معتبر و سرشناس به میان مردم، خود را صلح طلب معرفی کند و همچنین افرادی پشت پرده پیشاپیش قضیه صلح را تبلیغ می کردند تا این موضوع را به امام (ع) تحمیل کنند و بگویند که هر چه شما دستور دهید معاویه و یارانش قبول دارند. امام حسن(ع) اقدام های بسیاری برای برطرف کردن کارشکنی ها به کار گرفت. آن بزرگوار در ابتدای امر صلح را نپذیرفت اما شرایط موجود و ضرورت حفظ انسجام جامعه سبب شد تا این مهم را قبول کند.
**تبیین سیره امام حسن مجتبی(ع) در جامعه کنونی
اینک نیز می توان از سیره و سنت امام حسن(ع) بهره برد. جوانان نیاز دارند تا با آشنایی سیره و سلوک ائمه معصوم(ع) در مسیر تکامل زندگی حرکت کرد. نهادهای فرهنگی در زمینه های مختلف می توانند راه های شناخت امامان معصوم(ع) و اندیشه های ناب الهی را بازگو کنند و به پرسش ها و شبه های افراد پاسخ دهند. امام حسن(ع) از چنان شخصیت اثرگذاری برخوردار بود که اکنون نیز می توان از سنت و سیره ایشان در تمام مسایل روز جامعه بهره برد.
