جایگاه حضرت زهرا(س) درنظام هستی/ فاطمه(س) ریشه کمالات معصومین است

جایگاه حضرت زهرا(س) درنظام هستی/ فاطمه(س) ریشه کمالات معصومین است

یک کارشناس و پژوهشگر مسائل دینی گفت: حضرت فاطمه(س) ام الأئمه است. اُم در لغت یعنی اصل و ریشه، لذا فاطمه زهرا(س) اصل و ریشه کمالات معصومین(ع) است.

 سخن گفتن در مورد جایگاه صدیقه طاهره(س) از سویی کار بسیار دشفواری است چراکه هر کسی را راه بر فهم ابعاد کمالات این بانوی مکرمه اسلام نیست و از سوی دیگر فضایل و خصایص حضرت زهرا به قدری زیاد است که سخن گفتن در این باب را آسان می نماید.

به مناسبت شهادت آن حضرت با محمد شجاعی پژوهشگر مسائل دینی به گفتگو نشستیم که در ادامه می خوانید؛

محمد شجاعی گفت: در عظمت حضرت زهرا (س) همین بس که امام عسکری (ع) فرمودند: «نَحنُ حُجَۀُ اللهِ عَلَی الخَلق وَ الفاطِمَۀُ حُجَۀُ اللهِ عَلَینا؛ ما حجت خدا بر مردم هستیم امّا فاطمه حجت خدا بر ماست». یعنی امامت و پیامبری پایین­تر از مقام حضرت زهرا (س) است و این مقام بسیار بزرگی است.

وی ادامه داد:  او ام الأئمه است. اُم در لغت یعنی اصل و ریشه و این مقام مادر بودن صرفاً جنبه بدنی ندارد. فاطمه زهرا (س) اصل و ریشه کمالات همه معصومین (ع) است.

وی افزود: فاطمه زهرا مادر حقیقی همه انسان‌هاست و حتی نزدیکتر از مادر طبیعی به ما؛ چون در زیارت‌ معصومین (ع) به فرزندان فاطمه خطاب می‌کنیم در حالی که خود فاطمه از اینها هم بالاتر است. به آنها عرض می‌کنیم: «بأبی أنت و أمی بأبی أنتم و أمی؛ پدر و مادرم به فدای شما باد». بنابراین انسان زمانی می‌تواند پدر و مادرش را فدای کسی کند که آن کس نزدیکتر از پدر و مادر به انسان باشد و حقش از پدر و مادر عظیم­تر باشد.

 حضرت زهرا (س)؛ بزرگ ترین نعمت الهی

این کارشناس دینی گفت: یکی از عظیم‌ترین نعمت‌های الهی برای انسان که هم مسئولیت ­آور است و هم باید به خاطرش به ذوق و شوق و گریه درآمد، نعمت وجود فاطمه زهرا (س) است که خداوند تبارک و تعالی این خانم را مادر همه ما قرار داده و انسان باید خیلی شاکر باشد. ما نمی‌توانیم این مسئله را درک کنیم چون معرفتمان نسبت به ایشان کم است.

وی ادامه داد: اگر کسی قیمت خودش را شناخت و دریافت فرزند فاطمه زهراست، به هیچ وجه با کسی یا جنس مخالفی التماس محبت نمی‌کند و گدای عاطفه زمینی دیگران نمی شود. حتی اگر پدر و مادر زمینی هم از او عشق و محبت را دریغ کردند.

وی افزود: بنابراین انسانی که به خودشناسی نائل آمده، درمی یابد فاطمه زهرا (س) چقدر عظمت دارد. یکی از حسرت‌های روز قیامت این است که ما  با مادرمان حضرت زهرا (س) چقدر غریبانه زندگی کردیم و او چقدر می توانست با ما و در کنار ما باشد و در زندگی ما نقش داشته باشد.

وی گفت: فاطمه زهرا (س) زنی نیست که خداوند به عنوان مادر ائمه و زن امیرالمؤمنین (ع) و دختر پیغمبر به ما معرفی کرده باشد. نه این گونه نیست. فاطمه زهرا نزدیکترین کَس به من در زندگی­ است. همین الان با من زندگی می‌کند. پشتیبان من هم در دنیا هم در آخرت است.

شجاعی ادامه داد: بسیاری از ما این روزها در  مجالس سوگواری حضرت زهرا بر مظلومیت آن حضرت گریه می کنیم و  مدعی هستیم که ایشان را الگوی خود می دانیم، اما این یک ژست دینی بیشتر نیست.

وی اظهار داشت: اگر بخواهیم زوایای گوناگون زندگی آن حضرت را در مقابل زندگی امروز خود مقایسه کنیم نقاط خلاء و انحراف بسیاری در زندگی هایمان پیدا می شود. حضرت زهرا در اطعام و صدقه به فقرا دریغ نمی کردند، جهاز ساده و مهریه گمشده های ازدواج های امروزی ما هستند. یک داستان زیبا  و آموزنده برای ما از زندگی حضرت، داستان حجاب ایشان در مقابل یک مستمند نابینا است اما معلوم نیست این الگو کجای خیابان ها در پوشش زنان و رفتارشان با نامحرم پیداست؟ شما چند نمونه دیگر می توانید از تناقض های زندگی ما در تکریم ساده زیستی فاطمی و سبک زندگی امروزمان بیان کنید؟

رمز تقرب به خدا، سبقت در خیرات و خوبی هاست

شجاعی گفت: تنها کسی که می‌تواند ما را راهنمائی کند، خود حضرت زهرا است. در همه زمینه ها اعم از عبادت، نحوه همسرداری، تربیت فرزند، فعالیت های اجتماعی، سیاسی و ... ایشان می­‌تواند برای ما الگو باشد. از این رو تبعیت از آن بانو، موجب شباهت و سنخیت با ایشان می‌شود. بعد از سنخیت هم ارتباط و الحاق به ایشان صورت می­‌گیرد.

وی ادامه داد: بنابراین، رمز وجود حضرات معصومین این است که با هدف خلقت ما ارتباط مستقیم دارد. چون باطن انسانی و جاودانی ما آن مقام را لازم دارد و ما باید به آن جایگاه برسیم. برای رسیدن به این جایگاه باید حرکتی صورت بگیرد که توقف و عقب گرد در آن ممنوع است.

وی افزود: سوال اساسی که ما باید از خودمان بپرسیم، این است که آیا من تصمیم دارم مثل و شبیه مادرم فاطمه زهرا باشم یا خیر!  اگر تصمیم دارم مثل او باشم، چگونه امکان‌­پذیر است و چه کسی می­‌تواند ما را به این باطن راهنمائی کند؟

این کارشناس دینی گفت: پاسخ این است که ما برای رسیدن به مقام صدیقه طاهره باید از خودشان کمک بگیریم. در قرآن کریم می­‌خوانیم:  «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ، مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود.»

وی افزود: علت این که کسی حضرت فاطمه زهرا را الگو قرار نمیدهد، این است که تصمیم ندارد شبیه او شود. او فقط دنیا را می‌بیند و از آدم­هائی تبعیت می‌کند و الگو می‌­گیرد که شبیه آن­هاست: مثل هنرپیشه ها، ورزشکاران، بازیگران... اصلاً حسرتی در دلش نیست که چرا از معصوم دور است. چون دوست ندارد به سبک آن­ها زندگی کند، اما کسی که همراه اهل بیت است، یقین دارد که حرکت درستی می­‌کند. در این صورت، سخنیت متصل می­شود و به حضرت محلق می­‌شود که این ملحق شدن ممکن است یا در دنیا باشد یا در قیامت.

شجاعی گفت: بنابراین، تنها کسی که می­‌تواند ما را راهنمائی کند، خود حضرت زهراست. در همه زمینه­‌ها اعم از عبادت، نحوه همسرداری، تربیت فرزند، فعالیت­های اجتماعی، سیاسی و ...می‌تواند برای ما الگو باشد. پس تبعیت از آن بانو، موجب شباهت و سنخیت ما با او می­شود. بعد از سنخیت هم ارتباط و الحاق صورت می­‌گیرد. حالا بعضی­ها زرنگ هستند در همین دنیا ملحق می‌شوند و بعضی­ها هم در آخرت.

وی ادامه داد: حضرت زهرا (س) یک حقیقت مبسوط عرشی است که تا زمین آمده و همچون کانالی است که با جلوه‌های مختلف به نام علی، حسن، حسین، سجاد و ... تجلی کرده است. بعضی افراد با جلوه زهرائی می‌توانند ارتباط بگیرند، ولی با جلوه‌ی علوی‌اش نمی‌توانند. بعضی دیگر با جلوه مجتبایی‌اش می‌توانند ارتباط بگیرند، ولی با جلوه سجادی‌اش نمی‌توانند.

وی افزود: نبی اکرم (ص) فرمودند: نور فاطمه(س) پیش از خلقت زمین و آسمان آفریده شده است. بعضی از حاضران پرسیدند: مگر او بشر نیست؟ حضرت فرمودند: فاطمه حوریه‌ای بشرگونه است.

وی اظهار داشت: به این کلمات خوب دقت کنید که خیلی مهم است. چون خلقت ما از نور معصوم است. پس هر چیز را به مقام آنها اتصال می­‌دهند، در واقع حقیقت باطن ماست. فاطمه زهرا یک حقیقت بهشتی دارند که در قالب یک زن ظهور دارد و یک جنبه مادی مثل سایر انسان‌ها جنبه طبیعی و زمینی دارند که به خاطر این جنبه زمینی ازدواج می­‌کنند و غذا می‌­خورند. 
حالا حضرت زهرا(س) که قبل از خلقت آسمان و زمین وجود داشته اند پس کجا بوده و مکانشان کجا بوده است.

وی ادامه داد: در ادامه روایت، حضرت می‌فرمایند: حضرت زهرا(س) در یک جایگاهی در ساق عرش بوده‌اند. عرش خدا مرکز حاکمیت، مدیریت و تدبیر الهی است که حضرت آنجا بوده‌اند و علاوه بر جنبه بهشتی بودن، جنبه عرشی هم دارند که جنبه عرشی حضرت از جنبه بهشتی بالاتر است.

شجاعی گفت: پس ما روی زمین با شخصیت‌هایی روبرو هستیم که در عین اتصال‌شان به مقام عرشی، یک ظهور مادی هم دارند و آن هم خدا در حق ما لطف کرده که آن را در متن زندگی ما آورده و آن را به ما نشان می‌دهد. پس حضرت وقتی پایین می­‌آید و به صورت انسان ظهور می‌کند، مقام اصلی اش را دارد و اتصالش باقی است.

وی افزود: همیشه در قوس نزول، خیرات و ریزش وجود دارد و مانعی نیست، اما مسئله در قوس صعود است که شخص با تجلیات الهی مثل حضرت زهرا(س) یا پیامبر (ص) یا امام زمان (عج) روبرو می‌شود و درک می‌کند؛ اما نمی‌تواند با آنها بالا برود و به پشت صحنه نمی‌­رسد. چون قصدش «شدن» نیست.

این کارشناس دینی گفت: حضرت زهرا(س) و اهل‌بیت (ع) ما را به مقام خودشان دعوت می‌کنند، اما به شرطی که ما معرفت و بصیرت داشته باشیم و بخواهیم که برویم. از طرف آن‌ها منعی نیست، ولی مشکل از طرف ماست که آیا تصمیم داریم، آیا آن جایگاه و مقام شان را می­‌شناسیم یا نه!

جایگاه حضرت زهرا (س) در نظام هستی

وی افزود: شناخت حضرت زهرا نیاز ضروری و واجب ماست که غفلت از این نور مقدس، جدای از این که به ایشان جفا کرده‌ایم از فیوضاتی که می‌بایستی از ایشان دریافت کنیم نیز، محروم می‌شویم.

وی ادامه داد: آنچه که در روایت و آیات الهی درباره حضرت زهرا و ائمه تذکر داده شده، این است که ما باید بدانیم مقامات آنان چیست و همچنین شناخت حقیقت و جایگاه خودمان کجاست. چون اصل و ریشه ما به آنها برمی‌گردد.

وی اظهار داشت: در واقع هر چیزی که از مقامات حضرت زهرا می‌شنویم، یعنی این بانو ما را به جایگاه خودش دعوت می‌کند. این طور نیست که بگوییم آنها چنین جایگاهی دارند و ما نمی‌توانیم به آنها برسیم. ما در زیارت عاشورا می‌خوانیم: «اَسَئلهُ اَن یُبَلغَنیَ المَقامَ الَمحمودَ لَکُمُ عِنْدَ اللهِ از خداوند می‌خواهم مرا هم به مقام محمود برسان». کمتر از مقام امام حسین(ع) را از خداوند نمی‌خواهیم. این بسیار مهم است. اقتضای بخش انسانی و فوق عقلانی انسان این است که به کمتر از آن مقام راضی نمی‌شود و نرسیدن به چنین مقامی مایه حسرت و خسران او می‌شود.

وی گفت: بنابراین، وقتی راجع به جایگاه معصوم سخن می‌گوییم در واقع سخن از جایگاه خودمان است. به ویژه سخن از حضرت زهرا که در حقیقت بحث از مباحث انسان شناسی است که با شناخت این بانو، قیمت‌مان را بهتر می‌شناسیم و این که چه جایگاهی داریم و نباید خود را کمتر از او بفروشیم. درک این مطلب، موجب دور شدن از غصه‌های دنیایی، حقارت و خودکم بینی در مسائل دنیایی است. اگر این مقام را درک کنیم، بر کمبودهای دنیائی گریه نمی‌کنیم و برعکس، شادی، امید، آرامش و آینده روشنی داریم. اما حواسمان باشد مشغول کمالات دنیایی نشویم تا این نعمت عظیم آخرتی را از دست ندهیم. پس وقتی سخن از حضرت زهرا به میان می‌آید، یعنی ایشان ما را به آن مقام دعوت می‌کند.

مقام آفرینش حضرت زهرا (س)

این کارشناس دینی گفت: اهل‌بیت(ع) از جمله حضرت زهرا از شخصیت‌های نورانی و از اولین مخلوقات خداوند هستند. چنانکه امام رضا (ع) فرمودند: «إِنَّ أَوَّلَ ما خَلَقَ اللَّهُ عزوجل ارواحنا، نخستین چیزی که خدای متعال خلق فرمود، ارواح ما است.» منظور از ارواح ما همان روحی است که خداوند تبارک و تعالی فرمود: «وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی، از روح خود در آن دمیدم». این روح، همان روح محمد و آل محمد (ص) است که در انسان دمیده شده است.

فاطمه، حوریه انسان نماست

وی ادامه داد: هر موجودی که قبل از تو آفریده می­‌شود، سعه وجودی‌اش، بالاتر است. چون از جنس عرش است. یعنی شدت و سعه وجودی‌شان از کرسی بالاتر است.

وی افزود: رسول الله (ص) در باب خلقت حضرت زهرا (س) می‌فرمایند خُلِقَ نُورُ فَاطِمَةَ قَبْلَ أَنْ تُخْلَقَ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ فَقَالَ بَعْضُ النَّاسِ یَا نَبِیَّ اللَّهِ فَلَیْسَتْ هِیَ إِنْسِیَّةً فَقَالَ فَاطِمَةُ حَوْرَاءُ إِنْسِیَّةٌ قَالُوا یَا نَبِیَّ اللَّهِ وَ کَیْفَ هِیَ حَوْرَاءُ إِنْسِیَّةٌ قَالَ خَلَقَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ نُورِهِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ إِذْ کَانَتِ الْأَرْوَاحُ فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ عُرِضَتْ عَلَی آدَمَ قِیلَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ وَ أَیْنَ کَانَتْ فَاطِمَةُ قَالَ کَانَتْ فِی حُقَّةٍ تَحْتَ سَاقِ الْعَرْشِ قَالُوا یَا نَبِیَّ اللَّهِ فَمَا کَانَ طَعَامُهَا قَالَ التَّسْبِیحُ وَ التَّقْدِیسُ وَ التَّهْلِیلُ وَ التَّحْمِید، نور فاطمه سلام الله علیها پیش از خلقت زمین و آسمان آفریده شده است. بعضی از حاضران پرسیدند: مگر او بشر نیست؟ حضرت فرمودند: فاطمه (س) حوریه‌ای بشرگونه است. حاضران سؤال کردند: چگونه؟ حضرت فرمودند: خداوند -عزّ و جلّ- پیش از آن‌که آدم را بیافریند، او را از نور خود آفرید، آن هنگام که ارواح بودند. سؤال کردند: فاطمه در آن هنگام کجا بود؟ فرمودند: در حُقّه و جایگاهی در زیر ساقة عرش و در جواب این‌که سؤال کردند: غذای او چه بود؟ فرمودند: غذای او «تسبیح» و «تقدیس» و «تهلیل، یعنی لااله‌الاالله» و «حمد و ثنای الهی» بود.»

شجاعی اظهار داشت: فاطمه یک حوراء انسان نماست و غذای ایشان در عرش الهی تسبیح و تقدیس و تحمید خداوند بوده. پس انسانیت هر آدمی تسبیح، تحمید و تقدیس و ذکر الهی است. این روایت حکایت از بخش انسانی دارد و کسی به حضرت زهرا شبیه‌­تر است که در وجودش غذاهای معنوی بخورد و بتواند با این غذا ارتباط بگیرد. گاهی ما ۵۰ یا ۶۰ سال عبادت می‌کنیم و نماز می‌­خوانیم ولی نمی­‌توانیم درک درستی از تسبیح و حمد خداوند داشته باشیم.​

وی ادامه داد: الله تبارک و تعالی اولین ظهورش نور محمد و آل محمد (ص) است که کامل­ترین ظهور و عالی­ترین نمونه اوست که در قرآن به مثل اعلی تعبیر شده است.

وی افزود: وقتی زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم، باید بدانیم «معدن الرحمه» یعنی چه؟ باید بدانیم هر فیضی که نصیب ما می شود تماماً به برکت اهل بیت (ع) است. حضرت زهرا (س) مقامی داشتند که فرشته ها خدمت ایشان می رسیدند و مقام انسان هم از ملائکه بالاتر است و علت سجده ملائکه بر انسان، به خاطر این است که انسان همه اسماء الهی را دارد و چون فرشته ها ندارند، باید بر او سجده کنند. «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا= و تمامی اسما را به آدم آموخت.»

خلق حضرت زهرا (س) قبل از خلقت آسمان و زمین است

این کارشناس دینی گفت: امام صادق (ع) در توصیف مقام حضرت زهرا (س) فرمودند که نور فاطمه (س) قبل از خلقت آسمان و زمین بوده است و عالم فرشته ها بعد از این مرحله خلق شده است. پس ما هم می توانیم به مقامی بالاتر از فرشتگان برسیم و جایگاه و جنس ما از فرشتگان بالاتر است و فرشتگان خدمتگزار حضرت زهرا (س) بوده اند. پس این امکان برای ما نیز وجود دارد که از طریق مادرمان حضرت زهرا (س) به آن مقام برسیم.

چرا به فاطمه زهرا(س) محدثه می گویند؟

وی ادامه داد: امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کانت محدثه و لم تکن نبیه إِنَّمَا سُمِّیَتْ فَاطِمَةُ مُحَدَّثَةً لِأَنَّ الْمَلَائِکَةَ کَانَتْ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِیهَا کَمَا تُنَادِی مَرْیَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ=  فاطمه دختر رسول خدا محدثه بود. ولی پیامبر نبود. او را از این جهت محدثه نامیده‏ اند که فرشتگان از آسمان بر او نازل می‌شدند و با او همان گونه که با مریم دختر عمران گفتگو داشتند.»

شجاعی افزود: محدث کسی است که به او الهام می‌شود؛ آن کسی که از عالم اخبار را دریافت می کند و دائما با غیب با او در ارتباط بوده و بدون آنکه به مقام نبوت رسیده باشد ملائکه با او سخن گویند. در زیارت نامه حضرت زهرا (س) می‌خوانیم: «السَّلامُ عَلَیْکِ أَیَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِیمَةُ، سلام بر تو ای هم سخن با ملائکه و بسیار دانا». این حکایت از آن دارد که حضرت زهرا همیشه مورد خطاب ملائکه بوده اند.

وی در پایان تصریح کرد: اگر ما بتوانیم با حضرت زهرا انس بگیریم، راه عالم فرشتگان به قلب ما باز می شود؛ حمله های شیطان  را درک می کنیم و می فهمیم که چگونه باید به آنها پاسخ بدهیم؛ می‌فهمیم که شیطان چه افکاری را به ما تحمیل می کند. اما هر چه از این مادر دور هستیم و انس کمتری می گیریم، به احساس پوچی و منفی نگری بیشتری می افتیم.

مهر