به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان؛ رمضان، ماه ضیافت رحیمیّه الهی است/ ترک گناه؛ شرط قبولی روزه
ماه رمضان ضیافت عمومی حضرت حق نیست. ضیافت ماه رمضان یک ضیافت خاص است. به تعبیر بزرگان، این ماه از ضیافت رحیمیه است و رحمت خاص خدا در این ماه برای مؤمنین قرار داده شده است.
ماه مبارک رمضان فرصتی برای استفاده از رزق ها و نعمت هایی است که ممکن است انسان در طول ماه های دیگر نسبت به آن بی اعتنا بوده و یا از آنان غافل بوده است. ماهی که به تعبیر بزرگان ضیافت خاص خدای متعال است و خود او مومنین را به این ضیافت بزرگ دعوت کرده است.
ضیافتی که خدای متعال در ماه رمضان ما را به آن دعوت کرده و همه را بر سر این سفره فراخوانده است، ضیافت عام نیست که در غیر ماه رمضان هست بلکه سفره خاصی است و الا در همه سال همه عالم میهمان خدا هستند و بر سر سفره خدا نشسته اند. این سفره مخصوصی است که خداوند در این ماه پهن کرده است و اگر انسان قابلیت داشته باشد، نعمت های خاصی به او عطا می شود. رزق خاصی که در این ماه تقسیم می شود؛ رزق معرفت و محبت و بندگی خدا و به تعبیر دیگر رزق قرآن و ولایت اهل(ع)است.
ماه رمضان، ضیافت رحیمیّه الهی
آیت الله سید مهدی میرباقری با اشاره به اینکه ماه رمضان از فرصت های اختصاصی است که خدای متعال در اختیار مؤمنین قرار داده است می گوید: «به تعبیر وجود مقدس نبی اکرم «شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کرَامَةِ اللَّهِ» خدای متعال در این ماه ما را به ضیافت خودش دعوت کرده است. «دُعیتم» دعوت شدید، نگفتند کی دعوت کرده است. پیداست دعوت کننده خداست، ما را به میهمانی خاص دعوت کرده. البته این دعوت به واسطه وجود مقدس نبی اکرم و اهل بیت شان است که داعی الله هستند. ولی دعوت آن ها همان دعوت خداست. تفاوتی نمی کند پیامبر ما را دعوت کند، یا خدا دعوت کند. در هر دو صورت، دعوت کننده خداست. پیامبر همه کارهایش این گونه است. فقط وحی اش نیست که «وَ مَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَی إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی»(نجم/۳-۴) باشد وقتی هم حضرت دعوت می کند، خدا دعوت می کند. حضرت ما را در این ماه به ضیافت خدا دعوت کردند.»
همان طور که ذکر شد این میهمانی خدا که برای ما قرار داده شده، قاعدتا ضیافت عمومی حضرت حق نیست. ما همیشه میهمان خدا هستیم. عالم سراسر میهمان خانه خداست و همه مخلوقات میهمان خدا هستند. اما این ضیافت ماه رمضان یک ضیافت خاص است. به تعبیر بزرگان، این ماه از ضیافت رحیمیه است. رحمت خاص خدا در این ماه برای مؤمنین قرار داده شده است.
رزق قرآن، ضیافت خاص ماه رمضان
آیت الله میرباقری در مورد رزق ها و نعمت های این ماه بزرگ و این ضیافت خاص می گوید: «بی تردید یکی از رزق هایی که در این ضیافت الهی تقسیم می شود، رزق قرآن، و بهره مندی از این کتاب عزیز است. چون وقتی خدای متعال این ماه را در قرآن توصیف می کند، می فرماید «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ»(بقره/۱۸۵) ویژگی این ماه این است که قرآن در آن نازل شده است. مقصود از شهر رمضان غیر از این جنبه ظاهری ماه، آن جنبه حقیقی و باطنی و ملکوتی ماه رمضان و شهر الله است. در روایات فرمودند نگویید رمضان، بگویید شهر رمضان، اسماءالله است.
این کتاب الهی که سراسر نور، ذکر و حیات است، در ظرف ماه رمضان تنزّل پیدا کرده است. لذا وقتی ما به ماه رمضان دعوت می شویم، دعوت به کتاب الله شدیم.»
بنابراین ماه رمضان غیر از این جنبه ظاهری و ملکی، یک حقیقت و باطنی دارد که اگر کسی وارد آن بشود، وارد سفره گسترده خدا شده است و آن این است که حقیقت کتاب خدا و اسرار این کتاب در این ماه تنزّل پیدا کرده است. آنچه که ما در ماه های دیگر باید با زحمت تلاش کنیم و به دست بیاوریم، این ماه به آسانی به دست می آید. چون این کتاب به وسیله خدای متعال در این ماه نازل شده است و به جای اینکه ما صعود کنیم، این کتاب فرود آمده است و ما راحت می توانیم از نعمت های قرآن و رزق قرآن و برکات قرآن برخوردار شویم.
آیت الله میرباقری در مورد رزق قرآن در ماه مبارک رمضان می گوید: «یکی از رزق های اصلی که در این ماه، خدای متعال بر سر سفره خودش قرار داده، رزق قرآن است. حضرت فرمودند یک آیه قرآن در این ماه، ثواب یک ختم قرآن در ماه های دیگر را دارد. چون قرآن در ماه رمضان، شاخ و برگ خودش را نازل کرده است. ثمرات و میوه های خودش را در دسترس شما قرار داده است. آن وقت به قلب این ماه که برسیم که شب قدر است، «انا انزلناه فی لیله قدر»، اگر کسی از سفره این ماه که قرآن هست برخوردار شد، به شب قدر که رسید، به اسرار قرآن دست پیدا می کند.»
رزق رسیدن به امام
یکی دیگر از ارزاق و نعمت های ماه مبارک رمضان رسیدن به امام است. ماه رمضان ماهی است که باید چشم ما باز شده و پرده ها کنار برود و حقیقت ولایت امیرالمؤمنین مشهود شود. ضیافت ماه رمضان اینگونه است و نباید به کمتر از آن راضی بود. باید مزدِ عبادات در ماه رمضان، این باشد که در همین دنیا ما را به ولایت امام برساند. دنیا و فرصت هایی همچون ماه رمضان برای این است که به امام برسیم اما اگر به امام نرسیم، هیچ فایده ای در دنیا به ما نمی رسد.
آیت الله میرباقری در این باره می گوید: «وادی دنیا وادی رسیدن به امام است و لا غیر. ماه رمضان ماه رسیدن به امام است. اگر در رابطه با ماه رمضان فرموده اند: «دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّه» یعنی خود خدا شما را به میهمانی دعوت کرده و در آن نعمتی اختصاصی برای شما فراهم کرده است چرا که سایر نعمت ها در تمام سال قابل استفاده است و ما همیشه میهمان خداییم. آن نعمت اختصاصی ماه رمضان که رحمتی رحیمیه در ضیافتی خاص می باشد، رزق قرآن و رزق امام است. قلب این مهمانی شب قدر است که شب قدر در حضرت زهراء خلاصه می شود. ماه رمضان ماه رسیدن به امام است. ان شاءالله خداوند طلب امیرالمؤمنین را در ما قرار دهد تا پرده کنار برود و رزق ماه رمضان ما معرفت امیرالمؤمنین باشد.
رزق معرفت الامام که در ماه رمضان باید به آن برسید، نعیم حقیقی است. امام رضا(ع) فرمودند: در دنیا نعیم حقیقی نیست و نعیم حقیقی فقط ولایت ما است. اگر کسی در دنیا این نعمت را به دست آورد به حقیقت نعمت رسیده است و اگر کسی در دنیا آمد و عبور کرد و به امام نرسید، روز قیامت از او درباره این نعیم سؤال می کنند: «لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ»(تکاثر/۸). پس منظور از رزق ماه رمضان که مخصوص اهل کرامت است، فقط رسیدن به امیرالمؤمنین(ع) است.»
اما در این میان بحثی که وجود دارد این است که مومن روزه دار باید چه راه عملی را در پیش گیرد تا از نعمت های ماه مبارک رمضان بهره مند شود و به طور کلی مزه این ضیافت بزرگ را بچشد؟ آیت الله محمدعلی جاودان به این سوال پاسخ داده و راه حل عملی و توصیه هایی را برای بهره مندی از نعمات این ماه مبارک ایراد کرده است.
ترک گناه؛ شرط قبولی روزه
این استاد اخلاق می گوید: «خطر اول برای جوان ها و نوجوان ها
چشم است. اگر آدم از چشمش مراقبت کند، اگر از زبانش مراقبت کند، یعنی غیبت
نکند، دروغ نگوید، از گناه مراقبت کند، گناه چشم و گوش و زبان را مراقبت
کند، اگر اینها را مراقبت کند، روزه اش قبول می شود و مزه ماه رمضان را می
چشد.
مزه ماه رمضان خیلی است. اما اگر آدم یک ذره اش را هم بچشد، خوب
است. یک ذره اش هم خیلی است چه برسد به بیشتر. بنابراین توصیه این است.»
بخشیده شدن یکی از مزه های ماه رمضان
آیت الله جاودان ادامه می دهد: «یکی از بهره های ماه رمضان که حداقل بهره های ماه رمضان است این است که همه گناهان شما در ماه رمضان بخشیده می شود. می گویند در هر افطار ماه رمضان خدای متعال هزار هزار نفر را می بخشد. ما در یک میلیون نفر جا می گیریم؟ ممکن است. اما عدد خیلی زیاد است. بعد به شب جمعه که می رسد چه می شود و به نیمه ماه که می رسد، به اندازه کل تمام ماه می بخشند و مثلا در شب جمعه هر ساعت هزار هزار نفر را می بخشند و شب احیاء چقدر را می بخشند. عددش خیلی بزرگ می شود و به سیصد میلیون می رسد و می شود که ما هم داخل شویم. انشاء الله. اگر آدم بخشیده شود، مزه نمازش را می چشد. گناهان است که نمی گذارد مزه نمازش را بچشد. اگر بخشیده شود، مزه نماز و مزه روزه اش را می فهمد.»
ماه رمضان، ماه آزاد شدن است
آیت الله جوادی آملی نیز درکتاب حکمت عبادات خود با بیان اینکه ماه رمضان، ماه آزاد شدن است، بیان می دارد: «رسول خدا(ص) در آخرین جمعهٴ ماه شعبان خطبه‌ای ایراد فرمودند که مردم شما آزاد نیستید؛ در قفس هستید. و نمی‌دانید که در قفس هستید. گناهانتان شما را در قفس زندانی کرده است. در ماه مبارک رمضان با استغفار، خود را آزاد کنید. انسان گناهکار بدهکار است و بدهکار باید گرو بسپرد. اینجا خانه و زمین را به عنوان گرو قبول نمی‌کنند؛ بلکه جان را به گرو می گیرند. آنکه می‌گوید من هر چه بخواهم می‌کنم، هر جا بخواهم می‌روم و هر چه بخواهم می‌گویم، او اسیر است؛ آزاد نیست. گرفتار هوس و آز، برده است نه آزاد.
راه تشخیص بنده بودن یا آزاد بودن این است که اگر به دلخواه خود عمل می‌کنیم معلوم می‌شود در قفس آز و طمع زندانی هستیم؛ و اگر به خواستهٴ خدای سبحان عمل کنیم، آزاد هستیم. انسان آزاد به غیر خدا نمی‌اندیشد.
از برجسته ترین وظایف در ماه مبارک رمضان آزاد شدن و رهیدن است. انسان باید این قفسها و میله‌های پولادین را که با دست خود ساخته بشکند. راه آزادی، استغفار و طلب آمرزش است. از این رو گفته‌اند در شبانه روز چندین بار بگویید «استغفر الله ربی وأتوب إلیه». در نماز و غیر نماز برای خود و دیگران طلب آمرزش کنید، نه برای رهایی از آتش و نه برای رفتن به بهشت و متنعم شدن در آن بلکه باید هدف بالاتر از این مسائل باشد. ماه رمضان، ماه آزاد شدن است؛ هر روزکه می‌گذرد، یک بند از بندهایی که با دست خود تنیده‌ایم، باید بگسلد تا آزاد شویم. بهترین راه برای آزاد شدن پی بردن به حکمتهای عبادات است.»
ماه مبارک رمضان خودتان را آزاد کنید
آیت الله جوادی آملی در یکی از جلسات درس اخلاق خود با ذکری روایتی از امیرمؤمنان(ع)، به ویژگی ممتاز ماه مبارک رمضان برای دوری از گناه اشاره کرده و اظهار داشت: «کسی از وجود مبارک امیرمؤمنان(ع) سؤال کرد من هر چه می‌خواهم نماز شب بخوانم نمی‌توانم! حضرت فرمود: تو در بندی، قَیَّدَتْکَ ذنوبک؛ گناه تو را به بند کشیده، لذا نمی‌توانی [برای نماز شب] برخیزی!
پیام این بیان نورانی حضرت این است که مردم! «إنّ أنفسکم مرهونةٌ بأعمالکم فَفُکُّوها باستغفارکم» مردم! شما در بندید، بدهکارید، شما را به گرو گرفته اند، بیایید ماه مبارک رمضان خودتان را آزاد کنید؛ یک انسان آزاد در کمال آسودگی از نامحرم می‌گذرد، از زیرمیزی و رومیزی می‌گذرد، نه بیراهه می‌رود نه راه کسی را می‌بندد، نه دروغ می‌گوید نه خلاف می‌گوید.
در نتیجه حضرت فرمود بیایید خودتان را آزاد کنید؛ تا انسان آزاد نشد گرفتار همین مشکلاتی است که امروز در جامعه شاهد آن هستیم، اگر این راه برای ما در ماه مبارک رمضان باز است آن وقت چرا از این فرصت بهره نبریم و خودمان را ارزان بفروشیم؟»
