کودکان کار، فرزندان ناخوانده شهرهای قزوین

 

کودکان کار، فرزندان ناخوانده شهرهای قزوین

 پدیده کودکان کار و خیابانی، یکی از معضلات گریبان گیر اکثر استان‌ها از جمله قزوین است که از آن به عنوان تراژدی شهری یا فرزندان ناخوانده شهرها یاد می‌شود و مقابله با این آسیب اجتماعی، نیازمند برنامه ریزی جامع، مشارکت همگانی دستگاه‌های متولی و فراهم سازی زمینه‌های فرهنگی و آموزشی است.

معضل کودکان کار اگرچه امروزه در بسیاری از جوامع دیده می‌شود؛ در کشور ایران و استان قزوین نیز متاثر از مشکلات اقتصادی در حال گسترش بوده و به دغدغه دولتمردان و مسوولان کشور تبدیل شده است.

کودکان کار از نظر جامعه شناسی به افرادی گفته می‌شود که به صورت مستمر، مستقل یا به اجبار خانواده به کار گرفته می‌شوند و این فعالیت مانع از آن می‌شود تا مانند دیگر کودکان بتوانند تجربه این دوران را به صورت عادی و معمولی سپری کنند.

کودکان کار و خیابانی، کودکانی بی‌دفاع هستند و در بسیاری از موارد به صورت ساماندهی شده، وادار به کار می‌شوند.

کارشناسان معتقدند، تلاش برای بهبود وضع آموزش، خدمات شهروندی، تغذیه، سبک زندگی و هزاران معضلی که طی سال‌های اخیر در حوزه کودکان کار بر پیکره شهر نمایان است امروز با ورود سازمان‌های مردم نهاد، گروه‌های اجتماعی و نهادهای مشارکتی، دریچه تازه‌ای بر روی آنها گشوده شده است.

این در حالی است که قانون نیز با جدیت در مقابل کار کودکان ایستاده و در تلاش است تا با بهره‌گیری از روش‌های قانونی و حمایتی جلوی فعالیت اقتصادی و کار کودکان گرفته شود.

لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در سال ۹۹ پس از فراز و فرودهای بسیار به سرانجام رسید که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان می‌تواند خلاهای موجود در حمایت از کودکان و نوجوانان را تا حد زیادی پرکند.

براساس این قانون، طفل به فردی گفته می‌شود که به سن بلوغ شرعی نرسیده و نوجوان هر فرد زیر ۱۸ سال کامل شمسی است که به سن بلوغ شرعی رسیده و اگر در خیابان زندگی و کار ‌کنند و خانواده‌ای نداشته باشند جزو کودکان کار محسوب می‌شوند.

با این تعریف، درحال حاضر شمارش تعداد کودکان کار امری بعید نیست، تا جایی که با راه اندازی مراکز نگهداری و حمایت از کودکان کار تاکنون بیش از ۲۱۷ کودک کار در استان قزوین شناسایی و از خدمات این مراکز بهره‌مند شده‌اند.

کودکان کار بیشتر در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند

مدیرکل بهزیستی استان قزوین با بیان اینکه کودکان کار بیشتر از همه در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند، گفت: این کودکان در شرایط سختی اقدام به کار می‌کنند و در معرض انواع آسیب‌ها قرار می‌گیرند.

علیرضا وارثی فقر را مهمترین عامل گسترش کودکان کار دانست و افزود: بسیاری از کودکان کار به دلیل محرومیت، فقر و بی‌سوادی برای کار اقدام می‌کنند و یکی دیگر از عوامل مهمی که سبب می‌شود کودکان در سن کم اقدام به کار کردن کنند، دگرگونی محیطی و مهاجرت‌هایی است که متاسفانه گاهی به دلیل حاشیه‌نشینی صورت می‌گیرد.

وی اظهار داشت: نخستین مرکز نگهداری کودکان کار  از سال ۷۹ در استان قزوین فعالیت خود را آغاز کرد و تا به امروز ۲ مرکز حمایتی از کودکان کار شامل مرکز خانه خورشید به ظرفیت اسمی ۱۲۰ کودک در سال ۹۵ در شهرستان قزوین و مرکز چتر مهربانی با همان ظرفیت در سال ۹۸ در شهرستان تاکستان راه‌اندازی شد.

وارثی افزود: عمده فعالیت این مراکز ارائه خدمات روانشناسی و مددکاری، آموزشی، پزشکی، تفریحی و فوق برنامه به کودکان کار است تا بتوانند بخشی از آسیب‌های اجتماعی مرتبط با این گروه را کاهش دهند.

وی اضافه کرد: مساله بروز آسیب‌های اجتماعی در بین کودکان کار از مشکلاتی است که به صورت جدی باید به آن توجه شود چون به گفته مسوولان قضایی ریشه بسیاری از مشکلات و تبهکاری‌ها در بزرگسالی همین آسیب‌های اجتماعی دوران کودکی است.

شناسنامه کودکان کار در قزوین تدوین شده است

مدیرکل بهزیستی استان قزوین گفت:این سازمان در جهت ارتقای سطح خدمت رسانی به کودکان کار و اورژانس اجتماعی برای بررسی جامعی از تعداد این کودکان در سطح استان برای تهیه شناسنامه کودک کار و خیابان اقدام کرده است.

وی افزود:  در این راستا مقرر شده که کودکان کار را در مناطق شهری و روستایی استان چه ایرانی و اتباع شناسایی کرده و خدمات مناسب و لازم را در اختیار آنها قرار بدهد.

وارثی تصریح کرد: با  اجرای طرح جامع، نگهداری، ساماندهی و اجرای برنامه‌های حوزه کودکان کار در استان ارتقا می‌یابد.

این مسوول با بیان اینکه حدود هفت درصد از کودکان کار و خیابان در خانواده‌های بدسرپرست زندگی می‌کنند، افزود: بیشترین گروه سنی کودکان را افراد بین ۶ تا ۱۱ سال و کمترین را گروه سنی زیر ۶ سال تشکیل می‌دهند.

وی افزود: به خویشاوندان کودکان کار که سرپرستی آنها را به عهده می‌گیرند، ماهانه ۵۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود تا این کودکان در پناه اقوام و خویشان خود زندگی کنند.

وارثی اضافه کرد: حدود ۵۰ درصد از کودکان کار و خیابان دستفروشی می‌کنند،  ۱۵ درصد این کودکان صرفا در خیابان به صورت بی هدف حضور دارند و فاقد هرگونه کار هستند، حدود هشت و نیم درصد گدایی می‌کنند و حدود ۱۰ درصد هم به کار جمع آوری ضایعات مشغولند.

مدیرکل بهزیستی استان قزوین خاطرنشان کرد: فقط یک درصد از این کودکان، کار پرخطر دارند و نهایتا حدود ۱۶ و نیم درصد به کارهایی نظیر شیشه شویی، پادویی و... مشغول هستند.

وارثی، راه اندازی دو مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده در استان، شناسایی و جذب کودکان کار و خیابان، اجرای طرح مهرانه، تهیه و توزیع بسته‌های حمایتی- آموزشی لوازم التحریر، انجام اقدامات مورد نیاز و ضروری پزشکی، اجرای اردوهای تفریحی- آموزشی، رایگان کردن تخفیف هزینه‌های تحصیلی کودکان کار و خیابان و صدور بیمه نامه خدمات درمانی برای کودک و خانواده درجه اول را از جمله خدمات انجام شده برای کودکان کار و خیابان ذکر کرد.

وی تصریح کرد:آمار پذیرش شده در استان قزوین در سال ۹۸ در مراکز کودک کار و خیابان ۲۱۷ کودک بوده است که از این تعداد ۲۵ درصد افراد پذیرش شده از خدمات نگهداری در مراکز بهره‌مند شدند.

مدیرکل بهزیستی استان قزوین یادآور شد: از ابتدایی سال تاکنون ۸۷ کودک کار در استان پذیرش شده که از این تعداد ۱۳ درصد کودکان از خدمات مراکز نگهداری استفاده کرده‌اند.

پنج درصد کودکان کار در قزوین ایرانی هستند

رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر قزوین گفت: با بررسی‌های انجام شده نزدیک به ۹۵ درصد از کودکان کار در استان قزوین را کودکان اتباع و به عبارتی غیر ایرانیان تشکیل می‌دهند و تنها پنج درصد این افراد ایرانی هستند.

مهدیه السادات قافله باشی افزود: البته باید بدانیم که قزوین جزو شهرهایی نیست که وضعیت کودکان کار در آنها به مرز هشدار رسیده باشد و به عبارتی تعداد کودکان کار در استان قزوین قابل توجه نیست اما همین تعداد کودک کار موجود نیز نباید وجود داشته باشد.

وی اظهار داشت: از این رو ساماندهی کودکان کار اتباع غیر ایرانی با مشارکت دستگاه‌های مرتبط در استان قزوین آغاز شده است و سال گذشته نیز با مصوبه شورای شهر قزوین، یک خانه برای ساماندهی و ارائه خدمات فرهنگی و اجتماعی در اختیار این کودکان قرار گرفت.

قافله باشی اضافه کرد: همچنین سال گذشته، یک مکان مناسب به ارزش هشت میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان برای کودکان کار در اختیار متولیان قرار گرفت تا برای ساماندهی این افراد اقدام شود که این همراهی در شرایط بد مالی شهرداری بسیار ارزشمند است.

وی افزود: با شیوع بیماری کرونا نگرانی‌ها در خصوص زندگی و سلامت این کودکان در استان قزوین افزایش پیدا کرد که با استفاده از بانک اطلاعاتی تهیه شده از سوی بهزیستی توانستیم برخی از مراقبت‌های بهداشتی را از این کودکان انجام دهیم.

زباله گردی کودکان در شهر دوستدار کودک پذیرفتی نیست

رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر قزوین تاکید کرد:با توجه به اینکه شهر قزوین به کنوانسیون حقوق کودک پیوسته و شهرداری قزوین جز شهرهای دبیرخانه این کنوانسیون است، از این رو فعالیت قزوین به عنوان یک شهر دوستدار کودک موجب شد تا وظایف ما در رسیدگی به وضعیت این کودکان بیشتر از شهرهای دیگر باشد و فراتر از وظایف قانونی خود در این حوزه وارد شویم.

قافله باشی تصریح کرد: موضوعی که اعضای شورا را نگران می‌کند و با وجود همه تاکیداتی که انجام شده هنوز نتوانستیم جلوی آن را بگیریم مساله زباله گردی کودکان و نوجوانان در قزوین است که با وجود همه پیگیری‌های انجام شده همچنان انجام می‌شود آن هم در شرایطی که نگرانی‌ها در خصوص سلامت این کودکان در دوره شیوع کرونا بسیار جدی است.

وی تاکید کرد: با اجرای برنامه‌های مختلف و متوقف شدن تفکیک زباله از مبدا تلاش کردیم تا مساله زباله گردی در استان کاهش یابد ولی هنوز شاهد بخشی از آن هستیم.

سند ملی حقوق کودک به دستگاه‌های اجرایی استان ابلاغ شده است

مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین با بیان اینکه سند ملی حقوق کودک به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است؛ گفت: این سند برنامه جامعی است که  تمام وظایف نهادهای مرتبط با پیگیری امور کودکان و نوجوانان را تبیین کرده است و از این رو با ترویج و ارتقای حقوق بشر که ریشه در دین ما نیز دارد می‌توان به حفظ کرامت کودکان و ارتقای جایگاه این افراد در جامعه کمک کرد.

صدیقه ربیعی افزود: کودکان نیاز به حمایت و مراقبت ویژه دارند و به دلیل گستردگی موضوع، توجه و حمایت از کودکان با مشارکت تمامی بخش‌های دولتی و غیردولتی میسر است که قطعا با تدوین برنامه استانی حقوق کودک و تهیه برشی از سند ملی حقوق کودک در استان می‌توانیم متناسب با نیاز و شرایط موجود به فعالیت بپردازیم.

وی اظهار داشت: امروز مساله آموزش به عنوان مهمترین نیاز این کودکان مطرح است و پس از آن نیز چالش‌هایی نظیر هویت این کودکان، خشونت علیه آنها و آسیب‌های اجتماعی که در کمین این کودکان است باید مورد توجه قرار گیرد.

ربیعی ادامه داد: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به حقوق مسلم کودکان توجه ویژه‌ای شده است که اگر همین موضوع را با مفاد قوانین بین المللی و معاهدات جهانی مقایسه کرده و مورد بررسی قرار دهیم به خوبی به این نکته پی خواهیم برد که کشور ایران درحوزه کودک و حقوق کودکان موفق بوده است.

این مسوول با اشاره به وظایف شهرداری در راستای ساماندهی کودکان خیابانی افزود: تخصیص بودجه و تجهیز فضای فیزیکی مناسب برای اجرای مراحل ساماندهی به استناد ماده ۶ قانون شهرداری‌ها در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی حائز اهمیت است و شهرداری‌ها می‌بایست در مدت زمان کوتاهی نسبت به تحقق این مهم اقدام کنند.

وی اضافه کرد: به استناد ماده یک پیمان نامه حقوق کودک، افراد کمتر از ۱۸ سال در ردیف کودکان محسوب می‌شوند بنابراین، توجه همه جانبه به کودکان از ابعاد مختلف آموزشی، ورزشی، تفریحی و بازی در راستای تحقق حقوق کودک تلقی می‌شود.

ربیعی خاطر نشان کرد: انتظار می‌رود آموزش‌های خاص و نظام مند کودکان، استاندارد سازی فضای بازی کودکان در شهر،  تخصیص فضاهای بازی متناسب با سرانه کودکان و راه اندازی شهرک مشاغل ویژه کودکان در دستور قرار گیرد و به زودی استان قزوین نیز در این حوزه سرآمد شود.

ردپای والدین زندانی در پرونده کودکان کار

رییس کل دادگستری استان قزوین با اشاره به نقش والدین زندانی و بد والدین در گرایش کودکان به فعالیت در خیابان‌ها گفت: با بررسی‌های انجام شده در حال حاضر ۳۰ کودک دارای والدین یا والد زندانی به دلیل نداشتن سرپرست مناسب، جهت نگهداری به بهزیستی استان سپرده شده و در مراکز نگهداری این سازمان زندگی می‌کنند.

حجت الاسلام نور الله قدرتی افزود این در حالی است که بررسی زندگی کودکان کار نشان می‌دهد که تعداد زیادی از این کودکان نیز بد والد و یا دارای والد زندانی هستند.

وی اظهار داشت: نیاز کودک برای تامین معاش، رهایی از حس سرخوردگی زندانی بودن و بدسرپرست بودن والد، مشکلات اقتصادی و ناتوانی در تمرکز و تحصیل موجب شده است تا برخی از این کودکان در یک بازه زمانی به کودک کار تبدیل شوند بنابراین رفع نیازهای اولیه زندگی این کودکان برای جلوگیری از کار این افراد بسیار مهم و اثرگذار است.

حجت الاسلام قدرتی تصریح کرد: فاصله از تحصیل، سرکوب‌های اجتماعی و تبعات ناشی از آن می‌تواند مسیر زندگی را برای این کودکان تغییر دهد از این رو تلاش ما این است که با تامین معاش، رفع مشکلات اقتصادی این خانوارها و ارائه آموزش، مسیر رشد این کودکان را فراهم کنیم.

ایرنا