آیین‌های عاشورایی قزوین به درازای تاریخ

 اغلب آیین‌های عاشورایی خاص و ویژه مردم قزوین که گویای ارادت آنها به سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) است، قدمتی به دارازی تاریخ دارد.

۲ سالی است که برگزاری آیین ها و مراسم مختص ماه محرم، در سایه سار ویروس منحوس کرونا با رعایت دستورالعمل های بهداشتی برگزار می شود.

قزوین با دارا بودن مقبره پیغمبریه مدفن چهار پیامبر الهی قوم بنی اسرائیل و همچنین بقعه متبرک امامزاده حسین بن علی ابن موسی الرضا (ع) و ۲۴۶ امامزاده، یکی از استان های مذهبی ایران و یکی از بهترین پایلوت های گردشگری مذهبی است.

به گفته بسیاری از کارشناسان فرهنگی و مذهبی، قزوین در برگزاری مراسم عاشورایی بسیار پیش‌رو بوده و سبقه تاریخی آیین های عاشورایی در قزوین به دوران قاجار و صفویه باز می گردد.

گزارش پیش رو به بررسی برخی آیین ها و عزاداری های خاص قزوینی ها در روز عاشورا می پردازد.

درخت چنار خونبار زرآباد الموت حق مطلب را در عاشورا ادا می کند

یکی از اهالی روستای زرآباد استان قزوین با بیان اینکه درخت چنار روستای زرآباد واقع در الموت غربی حق مطلب را در عاشورا ادا می کند، افزود: امامزاده علی اصغر(ع) در روستای زرآباد قزوین، به دلیل دارا بودن درختی عزادار، هر ساله میزبان عاشقان امام حسین(ع) است.

محمدرضا الموتی ادامه داد: روز عاشورا از درخت چنار کهنسال این امامزاده، صمغی سرخ شبیه به خون ترشح می‌شود و به همین خاطر بسیاری از شهروندان از جای جای ایران در روز عاشورا روانه این امامزاده می شوند که این درخت خونبار به شماره ۶۶۰ در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

این شهروند قزوینی با بیان اینکه صمغ شبه خون از این درخت با توجه به متفاوت بودن سال های هجری شمسی و قمری،  تنها در روز دهم ماه محرم رخ می دهد؛ تصریح کرد: مردم بومی منطقه اعتقاد خاصی به این چنار کهنسال دارند و داستان‌ها و روایت‌های شفاهی زیادی در موردش نقل می‌کنند اما یکی از رسم و رسومی که در این مکان مقدس برگزار می شود، گرد هم آمدن مردم پای درخت چنار و آغشته کردن برگ های این درخت به صمغ خونین آن برای تبرک است.

وی ادامه داد: تعزیه خوانی نیز یکی دیگر از سنت های دیرین قزوینی ها است که پس از مراسم چنار دیدن، مردم در حیاط و پشت بام این امامزاده به دیدن تئاتر حماسی واقعه عاشورا می پردازند.

الموتی با بیان اینکه امسال به دلیل ممنوعیت های ستاد پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا، مراسم عاشورا تنها با اهالی بومی این روستا برگزار می شود، تصریح کرد: هر سال اهالی روستای زرآباد با جمع آوری نذورات از میهمانان سیدالشهدا(ع) پذیرایی می کردند که امسال مراسم ظهر عاشورا بدون میهمانان غیر بومی برگزار می شود.

طولانی ترین صف نذری در عاشورا، متعلق به حسینیه آقا سید جمال میری است

یک کارشناس حوزه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در خصوص آیین های قزوینی ها در روز عاشورا به خبرنگار ایرنا گفت: شاید یکی از باشکوه ترین عزادارای های روز عاشورا در تکیه آقا سید جمال میری قزوینی باشد.

محدثه باقری ادامه داد: مرحوم آقاسید جمال میری قزوینی یکی از چهره های مشهور نهضت مشروطه بوده که قسمتی از منزل شخصی خود را وقف حسینیه‌ای برای سوگواری امام حسین(ع) کرده است.

وی با بیان اینکه مراسم روضه‌خوانی حسینه آقا سید جمال از روز نخست محرم آغاز می شود و تا روز دوازدهم این ماه ادامه دارد،  تصریح کرد: علاوه بر برگزاری عزاداری در این مکان، حسینه آقا سید جمال در روزهای تاسوعا و عاشورا میزبان هیات‌های مختلف است.

باقری با بیان اینکه بانوان قزوینی، اعتقاد خاصی به این حسینیه دارند؛ افزود: نذر چای، قند،  استکان و نعلبکی یکی از سنت‌های دیرین این حسینیه است و بانوانی که حاجت مند هستند، بعد از خروج از این حسینیه یک استکان یا نعلبکی یا یک حبه قند به همراه خود می‌برند و در صورت اجابت حاجتشان، در ماه محرم آینده تعدادی استکان یا چند کیلو قند و چایی به چایخانه حسینیه اهدا می‌کنند.

این کارشناس افزود: روز عاشورا یکی از طولانی ترین صف های نذری به این حسینیه با عنوان نذر استکان تعلق دارد و آیین سوگواری زنانه حسینیه آقاسید جمال به شماره ۶۵۱ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

علامت کشی، طبق کشی، طبق گردانی و مشعل گردانی در قزوین،  میراث دوران صفویه 

باقری ادامه داد: علامت کشی، طبق کشی و طبق گردانی نیز یکی دیگر از مراسم معنوی قزوینی ها در روز عاشورا و تاسوعا بوده که در فهرست آثار ناملموس میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده است.

وی با بیان اینکه دسته های عزاداری امام حسین(ع) هر سال در شب تاسوعا و روز عاشورا با علم کشی، نمایشی حماسی خلق می کنند؛ افزود: طبق گردان ها و علم گردان ها در شب تاسوعا همراه با دسته های عزاداری به بقعه متبرک سلطان سید محمد(ع) می روند و در روز عاشورا نیز به بقعه متبرک شاهزاده حسین (ع) روانه می شوند و در بسیاری از روستاهای این استان در شب عاشورا زنان و مردان مشعل گردانی کرده و تا پاسی از صبح عزاداری می کنند.

باقری با اعلام اینکه این مراسم مذهبی، میراث دوران صفویه است، تصریح کرد: این آیین ها در بسیاری از شهرها و محلات برگزار می شود اما به جرات می توان گفت که این آیین ها از دیرباز مختص به استان قزوین بوده و در سایر استان ها رواج یافته است.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی و گردشگری، اظهار داشت: قزوینی ها در پخش نذورات در روز عاشورا نیز بسیار پیشتاز هستند و یک مثل قدیمی وجود دارد که در روز عاشورا هیچ گرسنه ای روی زمین نمی ماند.

وی ادامه داد: در برخی روستاهای استان قزوین، مراسم عاشورا در حیاط مسجد روستا با اجرای تعزیه و سینه زنی برگزار می شود و در پایان مراسم سفره ای از انواع و اقسام غذاها پهن می شود.

باقری تصریح کرد: هر زن به اندازه تعداد اعضای خانواده اش، غذایی می پزد و به آشپزخانه مسجد تحویل می دهد و در نهایت سفره ای پر از غذاهای متنوع برای عموم مردم پهن می شود که یکی از این روستاها روستای شهرستان علیا در الموت غربی است.

ریشه تعزیه خوانی استان قزوین به روستای حصار خروان باز می گردد

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: قزوین یکی از استان هایی است که تعداد بسیاری از مراسم معنوی و مذهبی خود را به ثبت ملی رسانده است.

علیرضا خزائلی با بیان اینکه تعزیه و شبیه خوانی یکی از مراسم دارای قدمت در استان قزوین است، تصریح کرد: تعزیه نوعی نمایش مذهبی است که شخصیت‌های آن به مصیبت خوانی واقعه کربلا می‌پردازند و ریشه شبیه خوانی در استان قزوین به روستای حصار خروان بر می گردد به طوری که این آیین سنتی از ده‌ها سال جنبه آیینی به خود گرفته و جزو رسوم استان قزوین شده است.

وی با بیان اینکه مراسم مافی زیاران از دیگر آیین های ثبت شده استان قزوین در روز عاشورا است، اظهار داشت: مردم منطقه زیاران هر ساله به یاد کاروان مظلوم امام حسین(ع)، در صبح روز عاشورای حسینی و پیش از طلوع آفتاب با حمل یک خیمه که مزین به پارچه‌های نذری سبز و سیاه است، دسته روی می کنند.

خزائلی همچنین ادامه داد: از آنجایی که شبیه خوانی و تعزیه خوانی یکی از رسوم قزوینی ها به شمار می آید، روستای حصار خروان شهرستان آبیک یکی از مناطق معروف ایران در هنر زره بافی است.

وی با بیان اینکه هنر زره بافی به شماره ۱۸۸ در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است، افزود: مردم این روستا از چند روز پیش از ماه محرم به زره بافی لباس های تعزیه خوانان می پردازند تا در روز عاشورا شبیه خوانی با هنر زره بافی عجین شود.

ایرنا