فروچاله‌های بویین زهرا و خطری که مدیران آن را حس نمی‌کنند
خطر فروچاله و نشست زمین بویین زهرا را تهدید می‌کند، اما این ماجرا بین تکذیب و تأیید مدیران استان قزوین دست به دست می‌شود تا پیشرفت بحران روز به روز بیشتر شود.
حال زمین خوب نیست این را می‌شود از زخم‌هایی که دهان گشوده‌اند فهمید، حال زمین خوب نیست این را می‌شود از تشنگی‌های مبرم این روزها فهمید.
آماده حرکت می‌شویم، مدت بسیاری از وقوع حوادث ناخوشایند زیستی زمین می‌گذرد و ما امروز برای پیگیری‌های مجدد عازم فتحآباد در قلمرو استان قزوین و البرز می‌شویم.
دشت اشتهارد در ۱۰۰ کیلومتری استان قزوین که در دهه‌های گذشته به دلیل مصرف آب‌های زیر زمینی خشک شده خبر از اتفاقات ناگوار پیش رو می‌دهد.
به گفته کارشناسان شکاف‌هایی به وجود آمده که فرو چاله نامیده می‌شوند بدترین نوع شکاف‌های زمینی هستند که برای جبران این فروچاله‌ها به طور طبیعی ۵۰ الی ۷۰ سال زمان نیاز است.
با توجه به اینکه این فرو چاله در چند مسیر به وجود آمده فاصله این فرو چاله تا اشتهارد ۱۸ کیلومتر، تا استان قزوین ۵۵ کیلومتر، تا استان کرج ۷۰ کیلومتر، تا شهریار ۷۵ کیلومتر، ساوه ۸۰ کیلومتر و تا تهران ۱۰۰ کیلومتر است.
با از دست دادن آبخوان‌ها و سفره آب‌های زیر زمینی مخازن استراتژیک و حیاتی از دست می‌رود به گونه‌ای که هیچ بارندگی وسیعی نمی‌تواند آن را جبران کند.
اگرچه هنوز وسعت ابعاد این فرو چاله مشخص نیست اما می‌توان گفت که فرو چاله دشت اشتهارد نشانه‌ای از پایان کار آبخوان در این منطقه است. پایان کاری که حیات در بویین زهرا را نیز تهدید می‌کند.
از سوی دیگر شواهد نشان می‌دهد که خطوط به هم پیوسته فروچاله‌ها به سمت تهران در حال حرکت است که اگر این مسیر ادامه پیدا کند ما با بزرگترین مشکل زیست محیطی در جهان مواجه می‌شویم.
فاطمه صدری اظهار کرد: متأسفانه در دو دهه گذشته به علت بر هم خوردن تعادل اقتصادی و زیست بومی در کشور، مهاجرت به سمت کلان شهر تهران و کرج به شدت افزایش یافته است.
کارشناس محیط زیست اذعان کرد: انفجار جمعیت در منطقه البرز مرکزی شامل تهران کرج و قزوین و از طرفی در هم ریختگی و شلختگی در مدیریت نظام بهره‌برداری از منابع اب‌های زیر زمینی سبب ظهور آسیب‌های بزرگ زیست محیطی در منطقه شده است.
وی با اشاره به اینکه از چالش برانگیز و خطرناک‌ترین چالش‌ها، پدیده فرونشست زمین است عنوان کرد: منابع آب‌های زیرزمینی در آبخوان‌ها قرار دارند که ترکیب این آبخوان‌ها شامل سیلت و ماسه است و آب، مابین این ذرات قرار گرفته و با برداشت آب، این ذرات متراکم شده و در نهایت فرونشست اتفاق می‌افتد.
این کارشناس بیان کرد: فرونشست از پدیده‌هایی است که قبل از وقوع باید درمان شود زیرا بعد از آنکه فرونشست اتفاق بیفتد دیگر نمی‌توان فعالیتی برای حل مسئله انجام داد. اگرچه طبیعت در مدت زمان طولانی ارام ارام خود را ترمیم خواهد کرد اما این زمان ممکن است چند ده هزار سال طول بکشد.
وی ادامه داد: منطقه بوئین‌زهرا و اشتهارد قزوین به علت نزدیکی به شهرهای کرج تهران و قزوین یکی از مناطق جذاب برای سرمایه‌گذران صنعتی است که دوست دارند نزدیک پایتخت باشند.
بلعیدن آب زیرزمینی توسط صنایع باعث ظهور فرونشست شده است
صدری تصریح کرد: وجود تعداد زیادی شهرک صنعتی مانند آراسنج، برلیان و سایر شهرک صنعتی در این منطقه نشان از عدم تصمیم‌گیری‌های عاقلانه در خصوص این منطقه است.
وی افزود: بلعیدن آب زیرزمینی توسط صنایع در این منطقه سبب ظهور پدیده خطرناک فرو نشست شده است و می‌توان گفت وجود صنایع آب‌بر سرامیک در این منطقه از عوامل بسیار مهم در پدیده فرونشست است.
انفجار جمعیت در منطقه البرز مرکزی شامل تهران کرج و قزوین و از طرفی در هم ریختگی و شلختگی در مدیریت نظام بهره‌برداری از منابع اب‌های زیر زمینی سبب ظهور آسیب‌های بزرگ زیست محیطی در منطقه شده است
این کارشناس مطرح کرد: بحران محیط زیستی منطقه ناشی از بحران کم سوادی و یا کم‌توجهی مدیران تصمیم‌گیر در صدور مجوز برای احداث این کارخانه‌ها است.
وی افزود: در کنار صنایع آب‌بر و افزایش جمعیت در منطقه، حفر چاهای غیرمجاز و کشاورزی بدون رعایت الگوی کشت نیز عاملی مهم در تخریب آبخوان‌های منطقه به شمار می‌رود.
تنها راه رسیدن به توسعه پایدار، عبور از جاده عقلانیت است
صدری با اشاره به اینکه تنها راه رسیدن به توسعه پایدار، عبور از جاده عقلانیت است ابراز کرد: برای توقف این پدیده وزارت نیرو باید در اقدامی عاجل چاهای غیرمجاز را متوقف کند.
وی در پایان با اشاره به استفاده صنایع آب‌بر از سفره آب‌های زیر زمینی گفت: اصلی‌ترین مسئله در حال حاضر به وزارت نیرو به ویژه اداره آب منطقه‌ای استان باز می‌گردد و لازم است این سازمان‌ها استراتژیک خود را نسبت به برداشت آب‌های زیرزمینی تغییر دهند زیرا این روش به مراتب سبب ایجاد مشکلات بزرگ‌تر خواهد بود.
مسئله اشتهارد باید از استان البرز پیگیری شود
مهران شنتیائی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان قزوین اظهار کرد: اشتهارد در حوزه استان البرز بوده و بهتر است از اداره کل حفاظت محیط زیست البرز در خصوص مسئله فرو چاله پیگیری شود.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان قزوین اذعان کرد: موضوع چاه‌های غیر مجاز و استفاده غیر مجاز از چاه‌های آب وظایف شرکت آب منطقه‌ای است و برای مدیریت صحیح آن اعم از کمیت و کیفیت آب، نیاز است دستگاه‌های اجرایی دست به دست هم دهند تا منابع آبی به بهترین شکل ممکن مدیریت شود.
وی با اشاره به مهمترین اقدامات برای مدیریت آب بیان کرد: در زمان استحصال آب باید به نحوی عمل شود که کمترین هدر رفت آب را داشته باشیم.
در کنار صنایع آب‌بر و افزایش جمعیت در منطقه، حفر چاهای غیرمجاز و کشاورزی بدون رعایت الگوی کشت نیز عاملی مهم در تخریب آبخوان‌های منطقه به شمار می‌رود
این مسئول ابراز کرد: ضرورت مقابله با چاه‌های غیر مجاز باید از جمله برنامه‌های اصلی مدیریتی در سطح استان باشد.
وی ادامه داد: زمانی که به دنیا نگاه می‌کنیم و همزمان کشور ایران و استان قزوین را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی است که اجرای مدیریت بهینه در این زمینه و استفاده از سیستم‌های آبیاری و الگوهای کشت مناسب می‌تواند کمک به مدیریت آب در این زمینه نمایند.
در استان قزوین فرو چاله وجود ندارد
یدالله ملکی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین اظهار کرد: در خصوص فرو چاله در حد فاصله بین بوئین‌زهرا و اشتهارد وجود ندارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قزوین اذعان کرد: فرو چاله در زمین‌هایی اتفاق می‌افتد که حفره‌های آهکی دارند به معنای آنکه کف آنها سنگ‌های آهکی است.
وی با اشاره به اینکه ما در استان قزوین فرو چاله نداریم افزود: در دشت بویین زهرا حدود ۳۰۰ هکتار جنگل با درختان گز وجود دارد که در زیر این درختان نیز ۳ حلقه قنات واقع شده است.
این مسئول ابراز کرد: در حادثه سیلی که سه سال گذشته رخ داد تمام آب به سوی این قنات‌ها هدایت شد و در نتیجه این منطقه دچار فرونشست و فرو افکن شد.
وی در پایان گفت: در استان قزوین فرونشست وجود دارد اما فرو چاله وجود ندارد و اسناد و مطالعات این مسئله نیز موجود است.
نوع مدیریت ما تناسبی با واقعیت‌های بوم شناختی ندارد
به گزارش خبرنگار مهر در راستای مسئله فرو چاله و فرونشست در استان می‌توان به این نکته اشاره کرد که نوع مدیریت ما تناسبی با واقعیت‌های بوم شناختی یا اکولوژی سرزمین ندارد.
از سوی دیگر ما از درک لازم برای قوانین مدیریتی برخوردار نیستیم به گونه‌ای که اکتفا به توان مهندسی ما را از قوانین محیط زیستی جدا کرده و ما به جای پرداختن به واقعیت بوم شناختی و طراحی چیدمان توسعه در تلاشیم تا نیازهای خود را در کوتاه مدت برطرف کنیم که اگر این مسئله ادامه دار شود باید شاهد اتفاقات ناگواری از جمله خاتمه حیات زمین باشیم.
اما مسئله‌ی دیگری که در مواجه با این امر عجیب به نظر می‌رسد نوع برخورد مسئولین مربوطه با این مسئله است و با توجه به اینکه حتی احتمال فرو چاله در استان یک امر نگران کننده است شاهد آن هستیم که مسئولین به راحتی از پرداختن به این امر اجتناب می‌کنند و چه بسا در تلاش انکار این مسئله حیاتی نیز هستند و این در حالی است که قلب زمین شکافه شده و به تعبیر دیگر کارد به استخوان رسیده است.
برخی از مناطق استان قزوین در معرض فرو چاله عظیم قرار دارند
نکته دیگری که در این خصوص مطرح می‌شود این است که هشدار مسئله فرو چاله در استان در سال ۹۷ توسط مدیریت بحران استان داده شده و ملکی مدیرعامل آب منطقه‌ای قزوین در حالی فرو چاله‌ها را تکذیب می‌کند که پیش از این قدرت الله مهدی خانی مدیرکل مدیریت بحران در خبری که استانداری قزوین منتشر کرده بود، در حاشیه بازدید از منطقه جنگلی حفاظت شده فتح آباد در بخش مرکزی بوئین‌زهرا عنوان کرده بود: برخی از اراضی و دشت‌های قزوین در مناطق مختلف، در معرض خطر فرو چاله‌های عظیم قرار دارد.
وی بیان کرده بود: بر اساس گزارش اداره کل منابع طبیعی استان، ترک‌های بزرگ و عمیقی به شکل حلقوی و شعاعی به صورت ناگهانی در اراضی جنگل کاری شده فتح آباد رخ داده که طول آنها مجموعاً به ۳ کیلومتر رسیده و عمق آنها از چند سانتیمتر تا چند ده متر متغیر است.
مهدیخانی یادآور شد: در پی بازدید تخصصی از منطقه یاد شده و بررسی ساز و کار ترک‌ها، پدیده فرونشست زمین در این منطقه ثابت شده و دستور لازم برای نصب علائم هشدار و تمهیدات ایمنی برای ورود افراد و احشام به این منطقه صادر شده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین تصریح کرد: این ترک‌ها در نتیجه افت آب و نشست سفره در مناطقی که برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی وجود دارد، رخ می‌دهد و با گذشت زمان و در صورت ادامه روند کاهش آب در سفره زیرزمینی، به ریزش و ایجاد فرو چاله‌های عمیق در منطقه منجر شده که دشت‌های قزوین، متأسفانه شاهد روند رو به رشد این پدیده، با سرعت بسیار زیاد است.
وی اظهار کرده بود: متأسفانه ترک‌های ایجاد شده در فاصله کمتر از ۱۰۰ متری جاده اصلی رخ داده و با پیشروی به سمت زیر ساخت‌ها و روستاهای اطراف، می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را برجا بگذارد.
مهدیخانی گفت: تنها راه جلوگیری از وقوع و گسترش پدیده فرونشست که بیشتر دشت‌های ایران را با خطر جدی روبرو کرده، کنترل و محدود کردن برداشت آب از منابع زیر زمینی است که خوشبختانه در استان، اقدامات خوبی در این راستا در حال انجام است.
به گزارش خبرنگار مهر تطبیق دیده و شنیده‌ها در مواجه با انکار مسئولین از دیگر نکاتی است که ذهن ادمی را به خود مشغول می‌کند و این در حالی است که روز به روز از لحظات حساس حیات زمین می‌گذرد و به مراتب اگر این لحظات حساس به خوبی مدیریت نشود به یقین در سال‌های آتی بحران‌های جبران ناپذیر بیشتری نه تنها استان قزوین بلکه استان‌های همجوار را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد.
مهر قزوین
