در فضیلت فراجناحی بودن نمازهای جمعه

در فضیلت فراجناحی بودن نمازهای جمعه

ولی‌ا… حسین‌زاده

خداوند در قرآن کریم در سوره جمعه، آیات 9 تا 11، جایگاه بلند نمازجمعه را در نظام عبادی اسلام بیان  فرموده است و تاکید داشته آن هنگام که منادی نماز، در روز جمعه شما را برای شرکت در نماز جمعه فرا می‌خواند، به نماز بشتابید و به مسلمانان یادآوری می‌کند که  تجارت و معاملات سودآور، همچنین سرگرمی‌های بیهوده، نباید مسلمانان را از نماز بازداشته و موجب شود که جماعت نمازگزار و خطیب جمعه را رها کرده و تنها گذارید.

نماز جمعه همواره در ادوار مختلف تاریخی در کشورهای اسلامی برگزار شده است. در همین راستا پس از استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی که یکی از اهدافش استقرار احکام دینی بود برگزاری نماز جمعه با توجه به کارکردهای آن مورد توجه امام خمینی قرار گرفت و ایشان این تکلیف عظیم و سنگین را در حساس‌ترین برهه از زمان انقلاب اسلامی بر عهده آیت‌ا… طالقانی که ابوذر زمان نام گرفته بود و مورد احترام و اقبال همه مردم بود و زبان گویایی برای بازگویی احکام اسلامی و اهداف واقعی انقلاب داشت سپرد و به این ترتیب اولین نماز جمعه انقلاب اسلامی در 5 مردادماه ۱۳۵۸ در دانشگاه تهران و با حضور گسترده و تاریخی همه اقشار و گروه‌های مختلف مردم با هر سلیقه و گرایش در صف‌های فشرده به امامت مرحوم طالقانی برگزار شد.

اینک بیش از 44 سال از برگزاری اولین نماز جمعه در انقلاب اسلامی می‌گذرد و این سنت حسنه در هیچ مرحله‌ای از تاریخ انقلاب نیز تعطیل نشد و استان قزوین نیز به عنوان استان مذهبی، فرهنگی و انقلابی اولین نماز جمعه خود را به امامت مرحوم آیت‌ا… باریک‌بین که از سوی امام خمینی(ره) به عنوان امام جمعه شهر قزوین منصوب شده بود در مسجد نبی برگزار کرد و اینک در 20 شهر استان قزوین هر هفته نمازجمعه برگزار می‌گردد.

بی‌شک نماز جمعه نیز به عنوان یک رویداد دینی در طول تاریخ به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است و بسیاری از ما صف‌های فشرده، باشکوه و به معنای واقعی وحدت‌آفرین نمازهای جمعه که حتی صف‌های آن خیابان‌های اطراف مصلی‌ها را نیز در برمی‌گرفت به یاد داریم و امروز علی‌رغم تلاش تصویربرداران برای ضبط تصاویر بسته، شکوه سال‌های گذشته به چشم نمی‌آید.

قطعا دو عنصر ائمه‌جمعه و اعضای ستادهای نماز جمعه در کنار سایر مولفه‌های ملی و منطقه‌ای در  جذب و دفع نمازگزاران نقش تعیین‌کننده داشته و دارند.

ناگفته پیداست اگر امام جمعه و اعضای ستاد نماز جمعه با نگاه پدرانه و فراگیر، افراد را به نمازجمعه جذب کنند اجر مضاعف خواهند داشت و اگر نیز با نگاه‌های تنگ‌نظرانه سیاسی، بدخلقی و ممیزهای خود درآوردی  و … فردی را از صفوف نمازهای جمعه طرد و دور کنند در پیشگاه حضرت حق باید پاسخگو باشند.

آنگونه که بزرگان و بسیاری از ائمه جمعه در تربیون‌ها بیان و تاکید داشته و دارند ائمه جمعه باید محور وحدت، هم‌افزایی باشند و با نگاه فراجناحی مبتنی بر واقعیت‌ها و نیازهای روز جامعه اظهارنظر کرده و ارتباط مردمی داشته باشند و در متن جامعه حضور مستمر داشته و در یک کلام ائمه‌جمعه می‌بایست پدر معنوی جامعه و زبان گویای تمام مردم بوده و از چنان جذبه و جایگاهی برخوردار باشند که حتی افراد بی‌دین نیز آنها را ملجأ و پناهگاه خود بدانند و بال و پر عطوفت آنها همه مردم و اقشار را با هر سلیقه و گرایش سیاسی در بربگیرد.

امامان جمعه باید با تسلط بر امور و مسائل بتوانند در فضایی منصفانه، مشکلات و چالش‌ها و مطالبات مردم را بیان کنند و رفع آنها را از حاکمان مطالبه نمایند و در بیان این مطالبات نباید تفاوتی بین دولت‌های مختلف قائل شوند؛ امروز اگر آرشیو سخنان تعدادی از ائمه‌جمعه را در رسانه‌ها جست‌وجو کنیم متوجه می‌شویم که در دولت گذشته بهبود شرایط اقتصادی از طرف دولت وقت را برای مردم یک امر ضروری، فوری و تکلیف می‌دانستند و امروز علی‌رغم افزایش فشارهای اقتصادی و خالی شدن سبد غذایی مردم از نیازهای اولیه، گاهی مردم را به قناعت، کم‌خوری، صبر و شکیبایی دعوت می‌کنند و بهبود شرایط را دائما به آینده موکول می‌کنند؛ یقیننا چنین رفتاری حداقل بخشی از مردم و نمازگزاران را دچار سرگردانی و دوگانگی می‌کند.

امروز نسل پرسشگر، آگاه، جسور و خسته از گفتارها بیش از آنچه که دل به محتوای خطبه‌های نماز جمعه ببندند چشم به رفتار و عملکرد گویندگان خطبه‌ها می‌دوزند که آنچه خطیبان در زمینه عدالت، ساده‌زیستی، انصاف، سیاست، جناحی عمل نکردن‌، شفافیت، پارتی‌بازی نکردن، …سخن می‌گویند خود و نزدیکان آنها چه میزان بدان‌ها باور دارند و عمل می‌کنند.

ارتباط با طبقات ضعیف جامعه، تواضع و فروتنی، ساده‌زیستی، رفتار توأم با محبت و مهربانی، بی‌طرفی کامل و نداشتن رویکرد جناحی و سیاسی  و داشتن نگاه وحدت آفرین می‌تواند جایگاه امامان جمعه را در بین مردم تقویت کند و اعتماد بخشی از مردم را به ستادهای نمازهای جمعه بازیابی کند.

مقام معظم رهبری اکیدا تاکید فرموده‌اند که ائمه‌جمعه تحت هیچ عنوان نباید وارد عرصه فعالیت‌های اقتصادی شوند و این نهی فعالیت مستقیم اقتصادی می‌تواند وابسته کردن ستادهای نماز جمعه به کمک‌های برخی از دستگاه‌ها و نهادهای عمومی و … را هم در بربگیرد؛ چرا که بعضا این کمک‌ها با انتظاراتی مبنی بر چشم‌پوشی از ضعف و خطاهای احتمالی این دستگاه‌ها و یا قرار گرفتن جایگاه نماز جمعه به عنوان روابط عمومی آن دستگاه وجود دارد و یا اینکه خدای نکرده کمیت و کیفیت کمک‌ها به عنوان یک اهرم فشار در اختیار ائمه‌جمعه قرار بگیرد؛ همواره از سوی بزرگان دینی بر مشارکت مومنین در تامین نیازهای مراکز دینی تاکید شده است و اگر ستادهای نماز جمعه جایگاه اولیه خود را بازیابی کنند نیازی به دریافت کمک‌های جهت‌دار و منت‌دار برخی از نهادها و … نخواهند داشت و در چنین شرایطی نمازگزاران در طول هفته برای شنیدن خطبه‌های دلنشین ائمه‌جمعه بی‌تابی می‌کنند.

تجربه‌های نه چندان دور در استان قزوین نشان می‌دهد  اگر ائمه‌جمعه در موضوعات ملی و استانی جانب حق و انصاف را رعایت کنند و به معنای واقعی نگاه پدرانه و رئوفانه به همگان داشته باشند و اجازه ندهند که از اعتبار امام جمعه برای مسئول و یا جریان خاص سیاسی خرج شود و یا مستقیم یا غیرمستقیم، له یا علیه مدیری موضع‌گیری نکنند می‌تواند چهره‌ای کاریزماتیک و مورد قبول همگان باشد و همچنان از دوران آنها در جایگاه امام جمعه به نیکی و بزرگی یاد شود، هر چند که چنین روش و منشی به مذاق برخی از افراد و جریانات انحصارطلب و تمامیت‌خواه که فقط راه و روش و اندیشه خود را حق می‌پندارند؛ خوش نیاید البته که رضایت اکثریت مومنین بر رضایت اقلیت پرمدعا ارجحیت دارد.

با این همه، با توجه به رویکرد جدید شورای سیاست‌گذاری ائمه‌جمعه در استفاده از ائمه‌جمعه جوان و تحصیلکرده و تاکید این شورا بر پرهیز ائمه جمعه در قرار گرفتن در جریانات سیاسی امید می‌رود، ائمه جمعه با خلاقیت و بیان مسائل نو که از مطالبات مقام معظم رهبری هم هست، زمینه جذب تمام اقشار مختلف مردم به‌ویژه جوانان را به ستادهای نماز جمعه فراهم سازند.

در واقع نمازهای جمعه یک سرمایه عظیمِ مردمی است که نباید این ظرفیت و سرمایه در اختیار یک جناح و جریان خاص قرار بگیرد، به‌ویژه، با توجه به در پیش بودن انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری  برای  نیل به اهدافشان که اگر چنین شود به بهای اندک  این سرمایه عظیم را به هدر داده‌ایم.

آنچه که بیان شد بدان معنا نیست که تمام تربیون‌های نماز جمعه از اهداف خود دور شده و تبدیل به نماز جناحی شده‌اند که در استان قزوین نمازهای جمعه و ائمه‌جمعه فاضل و دلسوز وجود دارند که دغدغه‌ی اصلی آنها تقویت ارزش‌های دینی و انقلابی است.

و سخن پایان اینکه نویسنده خود با تمام وجود و براساس آیه‌های قرآن به نماز جمعه باور و ایمان دارد و در مدت حیات خود همواره تلاش کرده که در این حج فقرا حضور داشته باشد بنابراین برگزاری باشکوه، وحدت‌آفرین و تحول‌آفرین نمازهای جمعه و ارتقاء جایگاه ائمه‌جمعه آرزوی قلبی همگان از جمله نویسنده است.