منجی و آخرالزمان از دیدگاه ادیان (اسلام- مسیحیت- یهودیت- زردشت)
شنبه, ۱ خرداد ۱۳۹۵، ۰۸:۲۳ ب.ظ
اشاره
مهدی عج الله تعالی فرجه در اسلام است. هنگامة ظهور برای زمان ظهور علائم و نشانه هایی در تورات ذکر شده است که با دقت در آن میتوان رابطه بین آنها و پیشگویی های اسلام پیدا کرد. به عنوان مثال(صیحه آسمانی) را یاد آور میشود و اینکه نوای عدالت و بشارت ظهور او از آسمان ها اعلام میشود.آسمانها عدالت اورا اعلام کنند و جمیع قومها جلال اورا می بینند و پرستندگان بتهای تراشیده خجل میشوند.2 دغدغه های زندگی مادی از یکسو و دلهره های روحی از طرف دیگر جهان را دگرگون کرده است.روزانه شاهد کشتارهای دسته جمعی مظلومان جهان در فلسطین ، عراق و افغانستان و... هستیم .تنها بارقه ای که دلهای مستضعفان را مجذوب خود میکند و امید را در چشمهای غمدیده شان زنده میگرداند نوید ظهور منجی انسان است . این امید منحصر به شیعیان و مسلمانان نیست بلکه در همة ادیان زندة جهان اعتقاد به ظهور منجی وجود دارد . در این میان ادیان بزرگ جهان اسلام،زردشت، مسیحیت و یهودیت گوی سبقت را از دیگران ربوده و بیشتر در این باره سخن گفته اند.
و لقد کتبنا فی زبور بعد الذکران الارض یرثها الصالحون (انبیاء / 105)
تورات
در تورات از علائم ظهور،وظائف منتظرین،دوران پس از ظهور، شخص مسیحا و مدینه فاضله ای که پس از ان به وجود می آید سخن گفته شده است. وسعی نموده مخاطبان خود را به آینده امیدوار کرده و از این طریق تحمل مشکلات و سختی ها را آسان نماید.اگر چه تاخیر نماید برایش منتظر باش زیرا که البته خواهد آمد و درنگ نخواهد کرد؛ بلکه جمیع امتها را نزد خود جمع می کند و تمامی قومها را برای خویشتن فراهم می آورد.1 همان طور که در متن تورات امده است موعود جهانی تمام امتها را نزد خود جمع می کند و تمامی قومها را برای خویشتن فراهم می آورد و این همان تشکیل حکومت جهانی
حتی در بخشی از تورات به قائم اشاره شده است و اینکه همه انسانهایی که درآن عصر زندگی میکنند رستگاری خواهند دید.در آن زمان امیر عظیمی که برای قوم تو قائم است بر خواهد خواست و چنان زمان ننگی خواهد شد که از حینی که بین امت بوجود آمده است تا امروز نبوده است و در آن زمان هر یک از قوم تو که در دفتر مکتوب یافت شود رستگار خواهد شد.3
در بررسی آنچه دربارة موعود در تورات آمده است آمده است می بینیم که زنده شدن مردگان و برخاستن ایشان از قبور نیز اشاره شده است. بسیاری از انانکه در خاک زمین خوابیده اند بیدار خواهد شد اما اینان به جهت حیات جاودانی و حکیمان مثل روشنایی افلاک خواهند درخشید وآنانی که بسیاری را به راه عدالت رهبری می نماید مانند ستارگان خواهند بود تا ابدالاباد.4 همان طور که از متن تورات بر می آید انسانهای سعید و درستکاری که قبل از ظهور از دنیا رفته اند هنگامه ظهور از خاک برمی خیزند و چون ستارگانی می درخشند ، در اسلام نیز به این موضوع تصریح شده است . به عنوان نمونه امام صادق (ع)میفرمایند :هر کس چهل صباح دعای عهد را بخواند از یاران قائم خواهد بود و اگر پیش از قیام او بمیرد از خاک برمی خیزد و به یاری او می شتابد .5
شخص مسیحا
مسیحا در تورات روی هم رفته انسانی نهالی از نسل سلطنتی داوود است و قد است او تنها به سبب موهبتهای طبیعی او خواهد بود زیرا امتهای مشترک بدست او نابود خواهند شد و بنی اسرائیل بنا به نظریه تلمود قدرت جهانی خواهد داشت .نظر تورات پیرامون تاریخ ظهور عدم اطمینان به اختلاف شدیدی در دیدگاه ربانیون پیرامون تاریخ آمدن مسیحا وجود داشت. تعدادزیادی از عقاید افراط آمیز که کاملا‌ٌ قاطعانه در این باب سخن گفته و بر تعدادی از سنتها و محاسبات عرفانی استوار شده که در آن زمان از احترام خاصی برخوردار بوده اند یک عقیده قدیمی وجود داشت که جهان شش هزار سال ادامه خواهد داشت و در هزاره هفتم نابود خواهد شد این هزاره ها به تعداد روزها آفرینش تناسب دارد .
نخستین هزاره را (بایر) می دانستند .زیرا هیچ وحیی در آن نبود ، در هزاره دوم دوران (شریعت)یا وحی بود و هزاره سوم را روزگاری می دانستند که آمدن مسیحا در آن انتظار می رود .ربی حنینا می گوید: هنگامی که چهارصد سال از ویرانی اورشلیم بگذرد اگر کسی مزرعه ای را که هزار دینار ارزش دارد به یک دینار بفروشد آن را خریداری نکن زیرا آمدن مسیحا نزدیک است چیزی دست تو را نخواهد گرفت .هنگامی که مشاهده شد بسیاری از این تاریخ ها گذشت و مسیحا نیامد ربانیون مردم را از چنین محاسباتی بر حذر داشتند . زیرا اگر محاسباتی که ایشان گفته اند غلط از آب در می آمد مردمیکسره از آمدن او نومید خواهد شد آنان معتقدند یکی از شرطهای خدا با بنی اسرائیل این است که ایشان درباره آخرالزمان اصرار نکنند . و رازهای آن را فاش نسازد براساس یک عقیده قدیمی یکی از شرطهای آمدن مسیحا این است که مردم از نجات کاملا نومید باشند ، اعتقاد مسلط ربانیون این بود که اگر بنی اسرائیل حتی برای یک روز از گناهان خود توبه کنند آمدن او جلو خواهد افتاد. عموما تصور می شد که ظهور او در ماه (نیسان)یا(تشری) خواهد بود. البته در این که ظهور منجی در چه ماهی از سال رخ میدهد ، اسلام نیز نظراتی ارائه داده است که بنا به نظریه مشهور در فصل بهار یا در نوروز که همان (نیسان) است ظهور خواهد کرد .
نظریه سعدیا درباره آمدن علت آزمودن سخت وطولانی بنی اسرائیل اینست که آن امتحان بدلیل گناه قوم یا برای آزمایش استحکام ایشان است. سختی آزمون ها نشانه نزدیک شدن پادشاهی مسیحا است . رنج های بنی اسرائیل باید سرانجام خاتمه یابد زیرا خداوند کاملا عادل است. و این همان فلسفه غیبت حضرت مهدی (عج) در آیین اسلام است. هر کس به سبب ایمان به ما بخندد و ما را به علت رنج کشیدنمان احمق بداند در حالی که ما با انکار ملیتمان شاد و کامیاب زندگی میکنیم ،این کس خود احمق است زیرا بازده که ما برای ایمانمان متحمل و متعهد شده ایم . وی مانند کسی است که تا کنون روئیدن گندم را ندیده باشد و با مشاهده بذر پاشیدن بر کشاورزان بخندد . چنین فردی نمیداند که کشاورز هنگام خرمن بیست یا سی برابر بذری را که دور ریخته است بدست خواهد آورد .
از دیدگاه ابن میمون بزرگترین نعمت آن روزگاران این خواهد بود که انسان فارغ از موانع جنگ و ستیز خواهد توانست تمام وقت خود را وقف مطالعه و حکمت و عدل به شریعت الهی کند ... ما برای این به مسیحا امیدواریم که از کامیابی بزرگ برخوردار گردیم .نه بر اسب نشینیم ، شراب بنوشیم ، و از موسیقی شاد لذت ببریم بلکه بدان علت انتظار او را می کشیم که تحت یک حکومت یک پادشاهی عادل در کنار هم وهمه نیکان خواهیم توانست بی ممانعت خویش را به معنویات که آرمان همیشگی ماست اختصاص دهیم.6
دوران پس از ظهور
بیشتر تعابیری که در تورات برای دوران پس از ظهور استفاده شده است .جنبه تمثیلی و استعاری دارد و کمتر بطور صریح از آن دوران سخن گفته شده است . مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد و به جهت مظلومان زمین را به راستی حکم میکند بلکه مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد و کمربند کمرش عدالت خواهد بود و کمربند میانش امانت ! و گرگ با بره سکونت خواهد کرد . پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر، و طفل کوچک آنها را خواهد راند و ... در تمامی کوه مقدس ضرر و زیانی نخواهد کرد زیرا که جهان از معرفت خدا پر خواهد شد مثل آبی که دریا را می پوشاند .7
همانطور که می بینیم خوابیدن پلنگ با بزغاله خلاف طبیعت آن است و همچنین گوساله و شیر ،لیکن در زمان پس ازظهور امنیت و آسایش به حدی می رسد که آنها در طبیعتشان با هم متضاد و مخالف بوده اند با یکدیگر زندگی مسالمت آمیز دارند. در جای دیگر حکومت موعود را به سلطنت خدا بر روی زمین تشبیه می کند . درمیان امتها گویی که خدا سلطنت می کند ، ربع مسکونی پایدار می شود و جنبش نخواهد خورد و قومها را به انصاف داوری خواهد کرد .آسمان را شاد میکند و زمین را مسرور میگرداند . دریا و پری آن غرش مینماید و صحرا و هر چه در آن است بوجود آید آنگاه تمام درختان جنگل ترنم خواهند کرد زیرا که می آید ، برای داوری جهان می آید و ربع مسکونی را به انصاف داوری خواهد کرد .8
در فرهنگ تورات شریران همان ظالمان و ستمگران هستند که جهان را ازظلم و جور پر می کنند . این شریران تا زمان ظهور به ظلم می پردازند و راست روانان را می کشند . اما با ظهور موعود دستهایشان بسته خواهد شد و دیگر مجالی برای جولان ظلم ندارند . شریران منقطع خواهند شد اما منتظران خداوند و وارث زمین خواهند گردید ... هان بعد از اندک زمانی شریر نخواهد بود و اما حکیمان وارث زمین خواهند شد شریران شمشیر را به برهنه کرده و کمان را کشیده اند تا مسکین و فقیر را بیاندازند و راست رویان را مقتول سازند . شمشیر ایشان بر دل ایشان فرو خواهد رفت و کمانهای ایشان شکسته خواهد شد .
بازوهای ایشان شکسته اما صالحان را خداوند تایید میکند . خداوند روزهای صالحان را میداند و میراث ایشان ابدی خواهد بود و دشمنان خداوند مثل خرمی مراتع فانی خواهد شد . بلی مثل دخان فانی خواهد شد . شریر قرض میکند و وفا نمی کند اما صالح رحیم و بخشنده است. آنانی که از وی برکت یابند وارث زمین گردند و آنان که ملعون وی هستند منقطع میشوند . صالحان وارث زمین خواهند بود و درآن تا ابد سکونت خواهند کرد . دهان صالحان حکمت را بیان میکند و زبان او انصاف را ذکر میکند . شریعت خدای وی در دست اوست پس قدم هایش نخواهد لرزید . 9
به نظر می رسد که در آنجا منظور از صالح همان موعود منتظر خواهد بود زیرا بعد تاکیید میکند که شریعت خدای وی در دست اوست . مرد کامل را ملاحظه کن و مرد راست را ببین . 10 زیرا عاقبت آن مرد سلامتی است خطاکاران جمیعا هلاک خواهند شد . 11 یکی از کهن ترین و برجسته ترین جنبه های نمازهای سه گانه نمازهای یهود ( عمیدا )است که در آن اشارات ونشانههایی از امید مسیحائی دیده میشود . دربند اول خدا به عنوان ( کسی که برای بنی اسرائیل یک منجی می فرستد ) معرفی شده است . یکی از عالیترین و جهان شمول ترین دعاها برای نزدیک شدن دوره مسیحا در چند ( عمیدا ) ی مختلف برای سال نو و کفاره در سومین برکت پس از ( قدوشا )وجود دارد این دعا نمونه خوبی از مفهوم عالی عصر مسیحا در اعتقاد یهودا است .
اکنون ای خداوند خدای ما ترس خود را بر تمام ساخته هایت مستولی گردان تا تمام جلوی تو به سجده بیفتند . ای خداوندا ستایش را به کسانی که از تو می ترسند . امید به کسانی که در جستجوی تو هستند . آزادی کلام را به کسانی که منتظر تو هستند ... و یک نور روشن و درخشان را به پسر کیسی مسیحایت بی درنگ در روز کار ما عطا فرما ... در آن زمان پلیدی همچون دود مضمحل خواهد شد وتو حکومت خودکامگان را از زمین بر خواهی افکند . 12
اینها بخشهایی از تورات بودند که دربارة مهدی موعود سخن گفته شده است ، بی تردید با تفحص و جستجوی بیشتر میتوان موارد عمیق تری را در آن یافت و البته این نکته را نیز متذکر می شویم که تورات نیز همانند دیگر کتب ادیان گذشته از تحریف مصون نمانده و تصرف های زیادی در آن به وضوح مشاهده می شود. من جمله در قسمتهای که مسیحا را منحصر در حضرت موسی ( ع ) کرده است و بخشهایی را نیز به بنی اسرائیل و فضیلت آنان اختصاص داده است . لیکن از همین تورات تحریف شده نوید هایی به ظهور منجی داده شد ه است و مشخصاتی که خود تورات از منجی بیان میکند با مهدی ( عج ) بیشتر مطابقت دارد تا شخص حضرت موسی (ع).
اما در انجیل
آنچه در اناجیل مختلف اعم از یوحنا ، برنابا ، متی ، ولوقا درباره ی مهدی موعود نوشته شده است همگی حکایت از مدینه فاضله ای میکند که در دوران پس از ظهور بوجود خواهد آمد ، بیشتر نویدهای انجیل تعبیر ( پسر انسان ) است . این تعبیر طبق نوشته های ( مستر هاکس ) آمریکایی بیش از 80 بار در انجیل و ملحقات آن ذکر شده که فقط 30 مورد آن به حضرت عیسی قابل تطبیق و 50 مورد آن از نجات دهنده ای سخن می گوید که در آخر الزمان ظهور خواهد کرد . عیسی با او خواهد آمد و او را جلال خواهد بخشید . 1 در انجیل نیز وظایفی برای منتظرین گفته شده است در این وظایف تاکید بر آمادگی قبل از ظهور شده است.
کمر های خود را بسته و چراغ های خود را افروخته بدارید و شما همانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می کشند که چه وقت مراجعت کند تا هر وقت آید و در را بکوبد بی درنگ در را برای او باز کند . 2 می بینیم که در این عبارت از منتظرین سخن می گویند و این که مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود رامی کشند و اگر آقای آنها در وقتی ناگهانی و در نیمة شب ظهور کند آنها آمادة پاسخگویی به ندای او خواهند بود خوشابه حال آن آن غلامان که چون آقای ایشان آید ایشان را بیدار یابد و اگر در پاس دوم و سوم از شب بیاید و ایشان را بیدار یابد خوشا به حال آن غلامان . 3 و در اینجا مثالی می زند و با این مثال بیان می کند که یک منتظر تاچه اندازه باید آمادگی کسب کند . اما این را بدانید که اگر صاحب خانه می دانست که دزد چه وقت می آید بیدار می ماند و نمی گذاشت که به خانه اش ذقب زنند پس شما نیز مستعد باشید زیرا در ساعتی که گمان نبرید پسر انسان می آید .4 در این مثل در صدد عنوان این مساله است که ظهور موعود بدون اطلاع و ناگهانی خواهد بود . اگر منتظرین قبل از این واقعة ناگهانی خود را آماده کرده باشد در یاری رساندن به او دچار مشکل نخواهند شد و خوشا به حال آنانکه این آمادگی را کسب کرده باشند .
هرآیینه مولای آن غلام آید در روزی که منتظر او نباشد در ساعتی که او نداند . 5 البته در انجیل برای آنانکه منتظر واقعی نباشند و خود را برای آن امر آماده نکرده باشند مجازاتی در نظر گرفته شده است . این افراد اگر دانسته و عمدی چنین کاری انجام دهند در مجازات با آنها نشسته و از روی جهل موعود را انکار یا منتظر او نباشند تفاوت داشته و مسلم است . اما آن غلامانی که ارادة مولای خویش را دانسته و خود را آماده ساخته تا به ارادة او عمل نماید تازیانه بسیار خواهد خورد . اما آنکه نادانسته کارهای شایسته کم کند تازیانه کم خورد .6 علاوه بر این آنانکه در دوران قبل از ظهور از نعمتها و آسایش بیشتری برخوردار باشند _ اعم از مادی و معنوی _ باز خواست بیشتری می شوند . به طور مثال علمای دینی که از نعمت علم بیشتری نسبت به بقیه برخوردارند باز خواست زیادتری خواهند کرد.7
حتی اگر کسی آمدن موعود را دور بداند نیز مجازات می شود. لیکن اگر آن غلام در خاطر خود نوید آمدن آقای خود را طولانی بداند و به زدن غلامان وکنیزان و به خوردن و نوشیدن و میگساریدن شروع کند هر آینه آن غلام آید در روز که منتظر او نباشد ودر ساعتی که او نداند و اورا مولای دو پاره کرده نصیبش را با خیانتکاران قرار دهد . 8
علائم ظهور در انجیل نیز مانند کتب آسمانی که از منجی سخن گفته اند ، هنگامه ظهور و وقت آن را نامعلوم عنوان کرده اند و علاوه بر آن یکسری علائم و نشانه ها برای ظهور آورده اند ، در این علامات اشاره شده است که برق از مشرق زده شده و تا مغرب نیز کشیده می شود و پس از آن علامت ظهور مهدی موعود پدیدار می شود و ملائکه آسمان او را با آواز بلند همراهی کرده و او را سوار بر ابرها می کنند . همچنان که برق از مشرق ساطع شده و تا مغرب کشیده میشود آنگاه علامت پسر انسان در آسمان پدیدار گردد و در آن وقت جمیع طوایف زمین سینه زنی می کنند و پسر انسان راببینند که برابرهای آسمان با قوت و جلال می آید و فرشتگان خود را با صور و آواز فرستاده و بر گزیده گان او را از بادهای اربعه از کران تا کران فلک فراهم خواهد آورد . 9
در قسمتی از انجیل هنگامیکه درباره موعود و علائم ظهوری سخن میگوید دوران ظهور را به دوران حضرت نوح تشبیه می کند . همانطور که قبل از طوفان نوح هیچ کس احتمال آن را نمی داد موعود نیز چنین خواهد بود ، لیکن چنانکه ایام نوح خواهد بود ظهور پسر انسان نیز چنین خواهد شد . زیرا همچنانکه درایام قبل از طوفان می خوردند و می آشامیدند و نکاح می کردند و منکوحه می شدند تا روزی که نوح داخل کشتی گشت و نفهدیدند تا طوفان آمده و همه راببرد . همچنین ظهور پسر انسان نیز خواهد بود آنگاه دو نفری که در مزرعه می باشند یکی گفته و دیگری واگذارده میشود و دو زن که دستاس میکنند یکی گرفته و دیگری رها میشود پس بیدار باشید ، زیرا که نمی دانید که در کدام ساعت خداوند شما می آید . 10 اما از آن روز هیچ کس اطلاع ندارد حتی ملائک آسمان . 11 از دیگر علائم ظهور قحطی ، زلزله های عظیم ، جنگ و جدال ، خسوف و کسوف ،نا امیدی مردمان و... است که می توانید برای مطالعه هر کدام از اینها به انجیل لوقا ، باب 21 و12 شماره 40 مراجعه نمائید .
دوران پس از ظهور
در میان امتها گوئید که سلطنت می گیرد ، ربع مسکونی پایدار می شود و جنبش نخواهد خورد . قومها رابه انصاف داوری خواهد نمود . آسمان شادی کند و زمین مسرور گردد . دریا و پری آن غرش نماید . صحرا و هر چه در آن است به وجد آید آنگاه تمام درختان جنگل ترنم خواهد کرد زیرا که می آید ، زیرا که برای داوری جهان می آید ، ربع مسکونی رابه انصاف داوری خواهد کرد.12 با تمام تفاوتهایی که در ادیان مختلف درباره موعود آخرالزمان گفته شده است لیکن اتفاق نظر بر ظهور منجی از نسل داوود ( ع ) و تشکیل مدینه فاضله ای که پس از قیام قائم بوجود می آید تاکیدی است بر شمولیت آن ! به هر حال مهم این است که مردم جهان با هر دین و مسلکی وجود منجی را انکار نمی کنند وبه این امید سختی ها و فشارها را تحمل می کنند که روزی نجات دهندة جهانی آنان را از یوغ استعمار برهاند می بینیم که جامعة جهانی روز به روز به سمت اعتدال خواهی پیش رود_ ظلم گسترش یابد _ واین زمینه را برای ظهور مهدی ( عج ) مسیحا ، سوشیانت، و پسر انسان فراهم می آورد . غم مخور ایام هجران رو به پایان می رود این خماری از سر ما میگساران می رود .
آخرالزمان در دین زردشت
آموزه های معاد ، آخرالزمان و منجی موعود در دین زردشت ، با یکدیگر پیوندی ناگسستنی دارند. این آموزه ها در متون دینی زرتشت از اوستا تا پهلوی ( متون دینی زرتشت در دورة ساسانیان ) آمده ، در آموزه های خود زردتشت و متون اوستا می توان یافت .
در اعتقادات زردتشتیان ، و به طور مشخص در متون پهلوی ، جهان به نه هزار سال کیهانی تقسیم می شود . در سه هزار سال پایان جهان ، سه منجی از نسل زردتشت ظهور میکنند که پس از آمدن « سوشیانت » منجی موعود سوم ، روز رستاخیز فرا می رسد که از آن با نامهای « فراش گرد » یا «فرشوکرتی » نام برده می شود
واژة فراش گرد و فرشوکرتی از ریشة فراشا به معنای جان تازه بخشیدن است، واز این روی به روز رستاخیز یا آخرالزمان فراش گرد می گویند که در آن زمان ، حیات جدیدی به جهان داده می شود .
طبق اعتقادات زرتشتیان درباره آفرینش جهان ، پس از این که اهورا مزدا موجودات دنیوی را آفریده ، اهریمن ( خدای شرّ ) نیز دست به خلقت مشابه دست زده و در کنار هر یک از مخلوقات اهورا مزدا که سراسر بدی را همراه کرده که از این رو ، جهان دچار آمیزشی میان خوب و بد شده است .
به هنگام فرشوکرتی ( آخرالزمان ) سوشیانت ، یا همان منجی موعود ، شرایط را برای شکست کامل اهریمن و نابودی او فراهم می کند . دنیا مرحلة « جدایش » را تجربه میکند و دست اهریمن بار دیگر از این جهان کوتاه می شود .
بنابر متون پهلوی ، در آن روز وپس از به ثمر نشستن تلاش سوشیانت پیکر های بی جان زنده می گردند و جان نو می شود ؛ بدی از بین میرود ونیکی سراسر جهانرا فرا میگیرد؛ دیگر اهریمنی وجود ندارد و اهورا مزدا بر همه چیز سلطه می یابد و قوانین او بر جهان حکم فرما می شود.
این حالت در طبیعت نیز اثر می گذارد.
دیگر مردم از قحطی و فقر نمی هراسند؛ زیرا به مرحله ای از کمال می رسند که خوراکشان معنوی خواهد شد.
طبق اعتقادات زرتشت، فرشوکرتی نه تنها پایان خوب این جهان بلکه همان رستاخیز است، زیرا در آن روز جهان با ویژگی های کنونی اش از بین خواهد رفت و جهانی دیگر پدید می آید. در واقع معاد و رستاخیز در عالمی دیگر به پا نخواهد شد، بلکه همین جهان است که با نابودی اهریمن صحنه رستاخیز و بهشت موعود می شود.
در آیین زرتشت جهنم و عذاب برزخ ابدی نیست، به هنگام فرشوکرتی پروردگار، دسته ای از گناه کاران را از دوزخ رهایی می بخشد و آنان که بخشی از نیروهای اهریمنی را در وجود خود دارند با نابودی اهریمن نابود می شوند و جهان، سراسر بهشت خواهد شد.
مطابق این اسطوره آخرالزمان و رستاخیز هر دو یک چیز هستند و رسالت موعود، فراهم کردن زمینه ی چنین رویدادی است. آغاز این بستر در سه دوره هزار ساله زمانی با آمدن زرتشت فراهم می گردد و پایان آن با ظهور سوشیانت انجام می پذیرد.
بنابراین باور ، زرتشت، پیامبر بزرگ ایرانی در آغاز هزاره دهم پا به عرصه گیتی گذاشت و به دینی الهام یافت. در پایان این هزاره منجی اول از نسل زرتشت، ظهور می کند. نام او هوشیدر است. با تولد او خورشید ده روز در وسط آسمان خواهد ماند و او در سی سالگی به مقام دیدار اهورا مزدا می رسد. جهان برای مدتی از زشتی پاک خواهد شد، اما دوباره اهریمن چیره می شود.
هوشیدر ماه ، نام دومین منجی است که در پایان هزاره یازدهم از عمر جهان به دنیا می آید، او نیز رسالت خود را انجام می دهد (تا در پایان این دوره با برگشت ضحاک و کمک دیو آشموغ حاکم ستمگر ایرانی بار دیگر عالم به تباهی کشیده می شود).
منجی سوم ، سوشیانت مهم ترین منجی موعود آیین زرتشت ، در پایان هزاره دوازدهم و آخر عمر جهان ظهور می کند. او نیز از نسل زرتشت است و با چهره ای نورانی و برخوردار از فره ایزدی . او دیو آشموغ را که جلوه دروغ و گمراهی است، ازبین می برد و به کمک یارانش مظاهر اهریمن را یک به یک نابود می سازد . دیوان و تمام نیروهای اهریمنی شکست می خورند و به جای اولیه خود برمی گردند و با مجاهدت او تمام مردم و همه گیتی به کمال می رسند و رسالت زرتشت را به پایان می رساند.
بنابر متون پهلوی زرتشتی، پیوند عمیقی میان سه مفهوم آخرالزمان، رستاخیز و منجی وجود دارد، اما این سؤال همواره در ذهن زرتشت پژوهان وجود داشته که این باورها و به طور دقیق تر این افسانه ها را تا چه حد می توان به خود زرتشت نسبت داد؟ آیا دینی که زرتشت از آن سخن می گفت و اصول آن را تبلیغ می کرد، چنین باورهایی داشته است؟
منجی در مذاهب اسلامی
برای آنکه ثابت شود در مهدویت عقیده ای دور ازعصبیت قومی و مذهبی بوده ودر اسلام هم چون نبوت حضرت محمد مصطفی ( ص ) نقطه ی التقاء و اشتراک مذاهب و اقوام مسلمانی است ، ناگزیریم به مواردی از متون معتبر و مورد اعتبار اهل تسنن استشهاد نماییم . اما پیش از آن تذکر این نکته لازم است که همان طور که وحدت مسلمین در عصر پیامبر ( ص ) براساس مسئولیت آنها برای یاری کردن به ایشان در جهت تحقق و اجرای رسالتشان بوده و در عصر امام علی ( ع ) و سایر ائمه برای یاری به ایشان در جهت حفظ اسلام و ریشه کنی شرک و کفر می تواند محوریترین علت اتحاد جوامع اسلامی در عصر غیبت کبری و در وقت ظهور باشد . موارد زیر فقط نمنه ای اندک از روایات مهدویت در کتب اهل سنت است .
1- در صحیح بخاری در باب نزول عیسی بن مریم ( ع ) از ابو هریره نقل شده که :«پیامبر خدا ( ص ) فرمود : چگونه اید آنگاه که فرزند مریم در میان شما فرود آید و امامتان از خودتان خواهد بود.»
2-ابو سعید خدری از پیامبر اکرم نقل کرد که فرمود:«شما را به آمدن مهدی بشارت میدهم که به هنگام اختلاف مردم و زلزله ها برانگیخته میشود و زمین را از عدل پر میکند ، همچنان که ظلم و بیداد آکنده شده بود ساکنان آسمان ها وزمین از او خرسند میگردند که که ثروت را به عدل و درستی تقسیم مینماید.»مردی پرسید بدرستی یعنی چه ؟ فرمود :«بطور مساوی ، و خداوند دلهای امت محمد را از غنا وبی نیازی مالامال می سازد و عدالتش همه را در برمی گیرد…»
3-ابن حاجه ی اندلسی در کتاب «سنن» خویش از قول پیامبر اسلام ( ص ) نقل کرده است که فرمودند :«پرچم های سیاه از سوی مشرق به چشم می خورد و با آنهاجنگی سخت انجام میدهید …شما اگر او را دیدید که خلیفة الله مهدی است ، حتما‌‌ً بیعت کنید .»
4-شیخ ملاعلی قاری حسینی در شرح «فقه اکبر» ابو حنیفه ، در مورد خروج دجال ونزول عیسی بن مریم مینویسد :« نخست مهدی موعود در سرزمین ( حرمین شریفین ) ظهور می کند و سپس به ( بیت المقدس ) می آید و در آنجا مورد محاصره دجال قرار می گیرد که عیسی بن مریم (ع) از جانب دمشق به یاری او میشتابد و با یک ضربه دجال را نابود می سازد و در پشت سر مهدی نماز می گزارد تا امامت و رهبری او را تأیید نماید و تبعیت خود را از پیامبر ما نشان دهد …»
5_ از پیامبر اکرم نقل شده است که فرمود : « به مردم بلائی شدید وارد می شود تا آنجا که مرد پناهگاهی ندارد پس خداوند مردی از عترت و خاندانم بر می انگیزد که زمین را از عدل و داد پر میکند هم چنان که از ظلم و ستم پر شده است . ساکنان آسمان و ساکنان زمین او را دوست دارند و آسمان بارانش را فرو می ریزد و زمین روئیدنیهایش را بیرون داده و چیزی از آن را امساک ( دریغ ) نمی کند ، او در آن وقت هفت سال زندگی می کند . »
6_نقل شدده است (ابو الحسن ربعی مالکی از حذیفه ) که رسول اکرم فرمودند : « اگر از دنیا جز فقط یک روز باقی نماند هر آینه خدا در آن روز مردم را بر می انگیزد که نامش نام من و اخلاقش اخلاق من باشد ، مردم بین رکن و مقام ( کنار کعبه ) با او بیعت می کنند . خداوند بوسیله ی او دین را بر میگرداند ( یعنی فرد و جامعه را زنده می کند . ) و برای او پیروزیها و گشایش ها را فراهم می آورد ، پس بر روی زمین کسی باقی نمی ماند مگر آن که میگوید ، هیچ خدایی جز خدای یگانه نیست . » پس سلمان برخاست و گفت : « ای پیامبر خدا او از کدام فرزندتان است ؟ » حضرت فرمود :از فرزندا این پسرم در این حال با دستش به حسین (ع) زد . در این جا حدیثی از امام جعفر صادق (ع) ذکر می شود که می تواند پاسخ گوی این سؤال باشد که « مردم برای رهایی از چه چیزهایی باید منتظر ظهور امام زمان (ع) باشند ؟» هم چنین برای مقایسه ی نگاه های مختلف به منجی عالم بشریت ، مفید است .
یکی از شیعیان از امام صادق (ع) پرسید: بنی عباس تا کی باید سلطنت کنندیا تا چه وقت این راحتی و آسایش را دارند ؟ ایشان پاسخ دادند:«آیا نمیدانی هر چیزی مرگی دارد ؟ » عرض کرد :بله ،فرمودند:آیا به تو سودی بخشد اگر بدانی این جریان ( به سر آمدن دوران بنی عباس )
«هرگاه زمانش فرا رسد ،از چشم بهم زدنی زودتر برسد . اگر تو حال ایشان را در نزد خدای عز و جل میدانستی که چه حالی است ،خشم تو نسبت به آنها بیشتر میشد و اگر تو کوشش کنی یا همه ی مردم زمین کوشش کنند که اینان را از نظر گناه در وضعی سخت تر از وضع حالشان در آورند ، نخواهند توانست . پس شیطان تورا نلغزاند و پریشان نکند که به راستی عزت از آن خداوند ورسولش ومومنان است ، ولی مناقفان نمی دانند.»
« آیا ندانسته ای که هر که منتظر امر ما (ظهور و دولت ائمه (ع)) باشد وبر آزار و ترسی که میبیند شکیبایی ورزد فردای قیامت در گروه ما محشور گردد؟پس هرگاه دیدی که حق مرده واهل آن ازمیان رفتندند و دیدی که ستم همه ی شهرها را فرا گرفته ودیدی که قرآن کهنه شده وچیز ها ی که در آن پیدا شده وآیاتش طبق دلخواه ترجمه شده ودیدی که آئین زیر و رو گشته چنان که آب زیر و رو شود، و دیدی که اهل باطل بر اهل هق بزرگی می جویند ، و دیدی که بیشتر بدی آشکار است واز آن نهی نمی شود و هرکه بر کند او را معزور دانند و دیدی که بزهکاری نمایان شد ومردان به مردان وزنان به زنان بسنده کنند ودیدی که شخص مؤمن مهر بر لب زده و سخنش را نپزیرند و دیدی که شخص فاسق دروغ گوید و کسی دروغ و افترایش را بر او باز نگرداند ودیدی که کوچک بزرگ را خوار شمارد و دیدی که قطع رحم کنند ودیدی که ثناگوی زیاد شده ودیدی که مرد مالش را در غیر راه اطاعت خدا خرج کند و کسی از کارش جلو گیری نکرده ودستش رانگیرد ، ودیدی که چون شخصی کوشش مؤمن (در اطا عت خدا ) را ببیند از کوشش او به خدا پناه ببرد ، ودیدی که همسایه همسایه را آزار کند ومانعی برایش در این کار نیست ،ودیدی که کافر خوشحال است از آن چه ( وضعیتی ) که در مؤمن می بیند وشاد است از تباهی و فسادی که در زمین می بیند ، ودیدی که شراب را آشکارا بنوشند وبرای نوشید نش گرد هم آیند کسانی که از خدای عزّوجلّ نمی ترسند ، ودیری که اهل قرآن و تفسیر خوارند و هر که آنان را دوست دارد نیز خوار است ، و دیدی که راه خیر وخوبی بسته شده (قطع شده ) وبراه بدی و شرّ رفت وآمد می شود (یعنی بیشتر مردم دربیشتر اوقات به بدی مشغولند ) و دیدی که خانه ی کعبه (حج ) تعطیل شده و دستور به نرفتن آن می دهند ، و دیدی که مرد به زبان گوید آنچه را عمل نمی کند ،ودیدی که مردان برای مردان خود را چاق ( یا روغن مالی وآرایش) می کنند وزنان برای زنان ، وپولدار عزیزتر از مؤمن باشد ، وربا آشکارشود وبرای آن سرزنش نشوند ،ودیدی که مرد با ایمان غم ناک و پست و خوار گردد ، ودیدی که بدعتها (نوآوریهای نامشروع یا آوردن چـیزی که دین نیست بنام دین )و زنا آشکار شده است و مردم را دیدی که به کسی که گواهی و شهادت ناحق میدهد اعتماد میکنند،و دیدی که حرام ،حلال و حلال ،حرام کرده می شود و دیدی که دین به رای و نظر تعیین و وابسته می شود و دیدی که مردم به دلیل جرات و دلیری برخدا برای انجام کار بد منتظر فرا رسیدن تاریکی شب نمی شوند و دیدی که عوض کار بد را جز، با قلبش نمی تواند انکار کند و دیدی که مال فراوان در راه ناخوشنودی و خشم خداوند عزّ و وجلّ خرج شود و دیدی که زمامداران نزدیکی جسته و از اهل خیر دوری می گزینند، ودیدی که فرمانروایان در حکم رشوه می گیرند ودیدی که حکومت و فرمانروایی به مزایده گذاشته شود ودیدی که خویشاوندان محرم را نکاح کنند و به همان ها بسنده کنند ، و دیدی که مرد براساس تهمت و گمان (نه براساس بنّیه و طبق موازین حقوقی و شرعی) کشته میشود و بر مرد نر غیرت ورزیده و برای او جان ومال فدا را میکنند، ودیدی که سوگند های ناحق به خدهوند عزّ و جلّ زیاد می شود ، ودیدی که قمار آشکار شده است و ، و دیدی که شراب آشکارا و بی هیچ مانعی فروخته شود ،...و زنان را دیدی که بر پادشاهی (کشور داری و حکومت ) ونیز بر هر کاری چیره شده اند و قبضه کرده اند ، کاری پیش نرود مگر دلخواه آنان در آن باشد و دیدی که مساجد پر است از کسانی که از خداوند نمی ترسند و در آن ها برای غیبت کردن و خوردن گوشت های اهل حق گرد هم آمده و در آن از شراب مست کنند (مثلاً در ضمن خواندن اشعار و حتّی مداحی و نوحه خوانی) توصیف میکنند و ... پس مراقب و هشیار باش تا خداوند عزّ و جلّ تورا در خلاف آنچه مردم در آنند ، ببیند تا اگر بر آن ها عذاب فرود آمد و تو بین آن ها بودی (براثر مرگ) به رحمت خدا بشتابی و اگر مشمول نابودی (بر اثر حوادثی که بر آن مردم عذاب الهی است مثل سیل ، زلزله ، و غیره ) نشوی ، آن ها گرفتار شوند و تو آنچه از آن ها در آنند از جرأت به خدای عزّ و جلّ بیرون رفته باشی و بدان که بدرستی خداوند دانش نیکوکاران را تباه نمی کند و همانا رحمت نزدیک است. (پایان حدیث امام صادق (ع))
اگر فرد دقیق و منصفی در این حدیث بنگرد ، متوجه می شود که امروزه بسیاری از بحرانها و علائم مذکور در جوامع بشری تحقّق و عمومیت پیدا کرده است ،در حالی که گذشته در هر دوران و هر جامعه فقط تعدادی از آن ها وجود داشتند . در چنین « انتظار مصلح کل » در میان ادیان عمده ی کنونی بشر (که حدود 5/4 از کل مردم زمین پیروان آنهایند ) یکی از نشانه های جهانی بودن اندیشه ی مهدویت و مغایرت آن اقلی گرایی است .
مهدی عج الله تعالی فرجه در اسلام است. هنگامة ظهور برای زمان ظهور علائم و نشانه هایی در تورات ذکر شده است که با دقت در آن میتوان رابطه بین آنها و پیشگویی های اسلام پیدا کرد. به عنوان مثال(صیحه آسمانی) را یاد آور میشود و اینکه نوای عدالت و بشارت ظهور او از آسمان ها اعلام میشود.آسمانها عدالت اورا اعلام کنند و جمیع قومها جلال اورا می بینند و پرستندگان بتهای تراشیده خجل میشوند.2 دغدغه های زندگی مادی از یکسو و دلهره های روحی از طرف دیگر جهان را دگرگون کرده است.روزانه شاهد کشتارهای دسته جمعی مظلومان جهان در فلسطین ، عراق و افغانستان و... هستیم .تنها بارقه ای که دلهای مستضعفان را مجذوب خود میکند و امید را در چشمهای غمدیده شان زنده میگرداند نوید ظهور منجی انسان است . این امید منحصر به شیعیان و مسلمانان نیست بلکه در همة ادیان زندة جهان اعتقاد به ظهور منجی وجود دارد . در این میان ادیان بزرگ جهان اسلام،زردشت، مسیحیت و یهودیت گوی سبقت را از دیگران ربوده و بیشتر در این باره سخن گفته اند.
و لقد کتبنا فی زبور بعد الذکران الارض یرثها الصالحون (انبیاء / 105)
تورات
در تورات از علائم ظهور،وظائف منتظرین،دوران پس از ظهور، شخص مسیحا و مدینه فاضله ای که پس از ان به وجود می آید سخن گفته شده است. وسعی نموده مخاطبان خود را به آینده امیدوار کرده و از این طریق تحمل مشکلات و سختی ها را آسان نماید.اگر چه تاخیر نماید برایش منتظر باش زیرا که البته خواهد آمد و درنگ نخواهد کرد؛ بلکه جمیع امتها را نزد خود جمع می کند و تمامی قومها را برای خویشتن فراهم می آورد.1 همان طور که در متن تورات امده است موعود جهانی تمام امتها را نزد خود جمع می کند و تمامی قومها را برای خویشتن فراهم می آورد و این همان تشکیل حکومت جهانی
حتی در بخشی از تورات به قائم اشاره شده است و اینکه همه انسانهایی که درآن عصر زندگی میکنند رستگاری خواهند دید.در آن زمان امیر عظیمی که برای قوم تو قائم است بر خواهد خواست و چنان زمان ننگی خواهد شد که از حینی که بین امت بوجود آمده است تا امروز نبوده است و در آن زمان هر یک از قوم تو که در دفتر مکتوب یافت شود رستگار خواهد شد.3
در بررسی آنچه دربارة موعود در تورات آمده است آمده است می بینیم که زنده شدن مردگان و برخاستن ایشان از قبور نیز اشاره شده است. بسیاری از انانکه در خاک زمین خوابیده اند بیدار خواهد شد اما اینان به جهت حیات جاودانی و حکیمان مثل روشنایی افلاک خواهند درخشید وآنانی که بسیاری را به راه عدالت رهبری می نماید مانند ستارگان خواهند بود تا ابدالاباد.4 همان طور که از متن تورات بر می آید انسانهای سعید و درستکاری که قبل از ظهور از دنیا رفته اند هنگامه ظهور از خاک برمی خیزند و چون ستارگانی می درخشند ، در اسلام نیز به این موضوع تصریح شده است . به عنوان نمونه امام صادق (ع)میفرمایند :هر کس چهل صباح دعای عهد را بخواند از یاران قائم خواهد بود و اگر پیش از قیام او بمیرد از خاک برمی خیزد و به یاری او می شتابد .5
شخص مسیحا
مسیحا در تورات روی هم رفته انسانی نهالی از نسل سلطنتی داوود است و قد است او تنها به سبب موهبتهای طبیعی او خواهد بود زیرا امتهای مشترک بدست او نابود خواهند شد و بنی اسرائیل بنا به نظریه تلمود قدرت جهانی خواهد داشت .نظر تورات پیرامون تاریخ ظهور عدم اطمینان به اختلاف شدیدی در دیدگاه ربانیون پیرامون تاریخ آمدن مسیحا وجود داشت. تعدادزیادی از عقاید افراط آمیز که کاملا‌ٌ قاطعانه در این باب سخن گفته و بر تعدادی از سنتها و محاسبات عرفانی استوار شده که در آن زمان از احترام خاصی برخوردار بوده اند یک عقیده قدیمی وجود داشت که جهان شش هزار سال ادامه خواهد داشت و در هزاره هفتم نابود خواهد شد این هزاره ها به تعداد روزها آفرینش تناسب دارد .
نخستین هزاره را (بایر) می دانستند .زیرا هیچ وحیی در آن نبود ، در هزاره دوم دوران (شریعت)یا وحی بود و هزاره سوم را روزگاری می دانستند که آمدن مسیحا در آن انتظار می رود .ربی حنینا می گوید: هنگامی که چهارصد سال از ویرانی اورشلیم بگذرد اگر کسی مزرعه ای را که هزار دینار ارزش دارد به یک دینار بفروشد آن را خریداری نکن زیرا آمدن مسیحا نزدیک است چیزی دست تو را نخواهد گرفت .هنگامی که مشاهده شد بسیاری از این تاریخ ها گذشت و مسیحا نیامد ربانیون مردم را از چنین محاسباتی بر حذر داشتند . زیرا اگر محاسباتی که ایشان گفته اند غلط از آب در می آمد مردمیکسره از آمدن او نومید خواهد شد آنان معتقدند یکی از شرطهای خدا با بنی اسرائیل این است که ایشان درباره آخرالزمان اصرار نکنند . و رازهای آن را فاش نسازد براساس یک عقیده قدیمی یکی از شرطهای آمدن مسیحا این است که مردم از نجات کاملا نومید باشند ، اعتقاد مسلط ربانیون این بود که اگر بنی اسرائیل حتی برای یک روز از گناهان خود توبه کنند آمدن او جلو خواهد افتاد. عموما تصور می شد که ظهور او در ماه (نیسان)یا(تشری) خواهد بود. البته در این که ظهور منجی در چه ماهی از سال رخ میدهد ، اسلام نیز نظراتی ارائه داده است که بنا به نظریه مشهور در فصل بهار یا در نوروز که همان (نیسان) است ظهور خواهد کرد .
نظریه سعدیا درباره آمدن علت آزمودن سخت وطولانی بنی اسرائیل اینست که آن امتحان بدلیل گناه قوم یا برای آزمایش استحکام ایشان است. سختی آزمون ها نشانه نزدیک شدن پادشاهی مسیحا است . رنج های بنی اسرائیل باید سرانجام خاتمه یابد زیرا خداوند کاملا عادل است. و این همان فلسفه غیبت حضرت مهدی (عج) در آیین اسلام است. هر کس به سبب ایمان به ما بخندد و ما را به علت رنج کشیدنمان احمق بداند در حالی که ما با انکار ملیتمان شاد و کامیاب زندگی میکنیم ،این کس خود احمق است زیرا بازده که ما برای ایمانمان متحمل و متعهد شده ایم . وی مانند کسی است که تا کنون روئیدن گندم را ندیده باشد و با مشاهده بذر پاشیدن بر کشاورزان بخندد . چنین فردی نمیداند که کشاورز هنگام خرمن بیست یا سی برابر بذری را که دور ریخته است بدست خواهد آورد .
از دیدگاه ابن میمون بزرگترین نعمت آن روزگاران این خواهد بود که انسان فارغ از موانع جنگ و ستیز خواهد توانست تمام وقت خود را وقف مطالعه و حکمت و عدل به شریعت الهی کند ... ما برای این به مسیحا امیدواریم که از کامیابی بزرگ برخوردار گردیم .نه بر اسب نشینیم ، شراب بنوشیم ، و از موسیقی شاد لذت ببریم بلکه بدان علت انتظار او را می کشیم که تحت یک حکومت یک پادشاهی عادل در کنار هم وهمه نیکان خواهیم توانست بی ممانعت خویش را به معنویات که آرمان همیشگی ماست اختصاص دهیم.6
دوران پس از ظهور
بیشتر تعابیری که در تورات برای دوران پس از ظهور استفاده شده است .جنبه تمثیلی و استعاری دارد و کمتر بطور صریح از آن دوران سخن گفته شده است . مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد و به جهت مظلومان زمین را به راستی حکم میکند بلکه مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد و کمربند کمرش عدالت خواهد بود و کمربند میانش امانت ! و گرگ با بره سکونت خواهد کرد . پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر، و طفل کوچک آنها را خواهد راند و ... در تمامی کوه مقدس ضرر و زیانی نخواهد کرد زیرا که جهان از معرفت خدا پر خواهد شد مثل آبی که دریا را می پوشاند .7
همانطور که می بینیم خوابیدن پلنگ با بزغاله خلاف طبیعت آن است و همچنین گوساله و شیر ،لیکن در زمان پس ازظهور امنیت و آسایش به حدی می رسد که آنها در طبیعتشان با هم متضاد و مخالف بوده اند با یکدیگر زندگی مسالمت آمیز دارند. در جای دیگر حکومت موعود را به سلطنت خدا بر روی زمین تشبیه می کند . درمیان امتها گویی که خدا سلطنت می کند ، ربع مسکونی پایدار می شود و جنبش نخواهد خورد و قومها را به انصاف داوری خواهد کرد .آسمان را شاد میکند و زمین را مسرور میگرداند . دریا و پری آن غرش مینماید و صحرا و هر چه در آن است بوجود آید آنگاه تمام درختان جنگل ترنم خواهند کرد زیرا که می آید ، برای داوری جهان می آید و ربع مسکونی را به انصاف داوری خواهد کرد .8
در فرهنگ تورات شریران همان ظالمان و ستمگران هستند که جهان را ازظلم و جور پر می کنند . این شریران تا زمان ظهور به ظلم می پردازند و راست روانان را می کشند . اما با ظهور موعود دستهایشان بسته خواهد شد و دیگر مجالی برای جولان ظلم ندارند . شریران منقطع خواهند شد اما منتظران خداوند و وارث زمین خواهند گردید ... هان بعد از اندک زمانی شریر نخواهد بود و اما حکیمان وارث زمین خواهند شد شریران شمشیر را به برهنه کرده و کمان را کشیده اند تا مسکین و فقیر را بیاندازند و راست رویان را مقتول سازند . شمشیر ایشان بر دل ایشان فرو خواهد رفت و کمانهای ایشان شکسته خواهد شد .
بازوهای ایشان شکسته اما صالحان را خداوند تایید میکند . خداوند روزهای صالحان را میداند و میراث ایشان ابدی خواهد بود و دشمنان خداوند مثل خرمی مراتع فانی خواهد شد . بلی مثل دخان فانی خواهد شد . شریر قرض میکند و وفا نمی کند اما صالح رحیم و بخشنده است. آنانی که از وی برکت یابند وارث زمین گردند و آنان که ملعون وی هستند منقطع میشوند . صالحان وارث زمین خواهند بود و درآن تا ابد سکونت خواهند کرد . دهان صالحان حکمت را بیان میکند و زبان او انصاف را ذکر میکند . شریعت خدای وی در دست اوست پس قدم هایش نخواهد لرزید . 9
به نظر می رسد که در آنجا منظور از صالح همان موعود منتظر خواهد بود زیرا بعد تاکیید میکند که شریعت خدای وی در دست اوست . مرد کامل را ملاحظه کن و مرد راست را ببین . 10 زیرا عاقبت آن مرد سلامتی است خطاکاران جمیعا هلاک خواهند شد . 11 یکی از کهن ترین و برجسته ترین جنبه های نمازهای سه گانه نمازهای یهود ( عمیدا )است که در آن اشارات ونشانههایی از امید مسیحائی دیده میشود . دربند اول خدا به عنوان ( کسی که برای بنی اسرائیل یک منجی می فرستد ) معرفی شده است . یکی از عالیترین و جهان شمول ترین دعاها برای نزدیک شدن دوره مسیحا در چند ( عمیدا ) ی مختلف برای سال نو و کفاره در سومین برکت پس از ( قدوشا )وجود دارد این دعا نمونه خوبی از مفهوم عالی عصر مسیحا در اعتقاد یهودا است .
اکنون ای خداوند خدای ما ترس خود را بر تمام ساخته هایت مستولی گردان تا تمام جلوی تو به سجده بیفتند . ای خداوندا ستایش را به کسانی که از تو می ترسند . امید به کسانی که در جستجوی تو هستند . آزادی کلام را به کسانی که منتظر تو هستند ... و یک نور روشن و درخشان را به پسر کیسی مسیحایت بی درنگ در روز کار ما عطا فرما ... در آن زمان پلیدی همچون دود مضمحل خواهد شد وتو حکومت خودکامگان را از زمین بر خواهی افکند . 12
اینها بخشهایی از تورات بودند که دربارة مهدی موعود سخن گفته شده است ، بی تردید با تفحص و جستجوی بیشتر میتوان موارد عمیق تری را در آن یافت و البته این نکته را نیز متذکر می شویم که تورات نیز همانند دیگر کتب ادیان گذشته از تحریف مصون نمانده و تصرف های زیادی در آن به وضوح مشاهده می شود. من جمله در قسمتهای که مسیحا را منحصر در حضرت موسی ( ع ) کرده است و بخشهایی را نیز به بنی اسرائیل و فضیلت آنان اختصاص داده است . لیکن از همین تورات تحریف شده نوید هایی به ظهور منجی داده شد ه است و مشخصاتی که خود تورات از منجی بیان میکند با مهدی ( عج ) بیشتر مطابقت دارد تا شخص حضرت موسی (ع).
اما در انجیل
آنچه در اناجیل مختلف اعم از یوحنا ، برنابا ، متی ، ولوقا درباره ی مهدی موعود نوشته شده است همگی حکایت از مدینه فاضله ای میکند که در دوران پس از ظهور بوجود خواهد آمد ، بیشتر نویدهای انجیل تعبیر ( پسر انسان ) است . این تعبیر طبق نوشته های ( مستر هاکس ) آمریکایی بیش از 80 بار در انجیل و ملحقات آن ذکر شده که فقط 30 مورد آن به حضرت عیسی قابل تطبیق و 50 مورد آن از نجات دهنده ای سخن می گوید که در آخر الزمان ظهور خواهد کرد . عیسی با او خواهد آمد و او را جلال خواهد بخشید . 1 در انجیل نیز وظایفی برای منتظرین گفته شده است در این وظایف تاکید بر آمادگی قبل از ظهور شده است.
کمر های خود را بسته و چراغ های خود را افروخته بدارید و شما همانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می کشند که چه وقت مراجعت کند تا هر وقت آید و در را بکوبد بی درنگ در را برای او باز کند . 2 می بینیم که در این عبارت از منتظرین سخن می گویند و این که مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود رامی کشند و اگر آقای آنها در وقتی ناگهانی و در نیمة شب ظهور کند آنها آمادة پاسخگویی به ندای او خواهند بود خوشابه حال آن آن غلامان که چون آقای ایشان آید ایشان را بیدار یابد و اگر در پاس دوم و سوم از شب بیاید و ایشان را بیدار یابد خوشا به حال آن غلامان . 3 و در اینجا مثالی می زند و با این مثال بیان می کند که یک منتظر تاچه اندازه باید آمادگی کسب کند . اما این را بدانید که اگر صاحب خانه می دانست که دزد چه وقت می آید بیدار می ماند و نمی گذاشت که به خانه اش ذقب زنند پس شما نیز مستعد باشید زیرا در ساعتی که گمان نبرید پسر انسان می آید .4 در این مثل در صدد عنوان این مساله است که ظهور موعود بدون اطلاع و ناگهانی خواهد بود . اگر منتظرین قبل از این واقعة ناگهانی خود را آماده کرده باشد در یاری رساندن به او دچار مشکل نخواهند شد و خوشا به حال آنانکه این آمادگی را کسب کرده باشند .
هرآیینه مولای آن غلام آید در روزی که منتظر او نباشد در ساعتی که او نداند . 5 البته در انجیل برای آنانکه منتظر واقعی نباشند و خود را برای آن امر آماده نکرده باشند مجازاتی در نظر گرفته شده است . این افراد اگر دانسته و عمدی چنین کاری انجام دهند در مجازات با آنها نشسته و از روی جهل موعود را انکار یا منتظر او نباشند تفاوت داشته و مسلم است . اما آن غلامانی که ارادة مولای خویش را دانسته و خود را آماده ساخته تا به ارادة او عمل نماید تازیانه بسیار خواهد خورد . اما آنکه نادانسته کارهای شایسته کم کند تازیانه کم خورد .6 علاوه بر این آنانکه در دوران قبل از ظهور از نعمتها و آسایش بیشتری برخوردار باشند _ اعم از مادی و معنوی _ باز خواست بیشتری می شوند . به طور مثال علمای دینی که از نعمت علم بیشتری نسبت به بقیه برخوردارند باز خواست زیادتری خواهند کرد.7
حتی اگر کسی آمدن موعود را دور بداند نیز مجازات می شود. لیکن اگر آن غلام در خاطر خود نوید آمدن آقای خود را طولانی بداند و به زدن غلامان وکنیزان و به خوردن و نوشیدن و میگساریدن شروع کند هر آینه آن غلام آید در روز که منتظر او نباشد ودر ساعتی که او نداند و اورا مولای دو پاره کرده نصیبش را با خیانتکاران قرار دهد . 8
علائم ظهور در انجیل نیز مانند کتب آسمانی که از منجی سخن گفته اند ، هنگامه ظهور و وقت آن را نامعلوم عنوان کرده اند و علاوه بر آن یکسری علائم و نشانه ها برای ظهور آورده اند ، در این علامات اشاره شده است که برق از مشرق زده شده و تا مغرب نیز کشیده می شود و پس از آن علامت ظهور مهدی موعود پدیدار می شود و ملائکه آسمان او را با آواز بلند همراهی کرده و او را سوار بر ابرها می کنند . همچنان که برق از مشرق ساطع شده و تا مغرب کشیده میشود آنگاه علامت پسر انسان در آسمان پدیدار گردد و در آن وقت جمیع طوایف زمین سینه زنی می کنند و پسر انسان راببینند که برابرهای آسمان با قوت و جلال می آید و فرشتگان خود را با صور و آواز فرستاده و بر گزیده گان او را از بادهای اربعه از کران تا کران فلک فراهم خواهد آورد . 9
در قسمتی از انجیل هنگامیکه درباره موعود و علائم ظهوری سخن میگوید دوران ظهور را به دوران حضرت نوح تشبیه می کند . همانطور که قبل از طوفان نوح هیچ کس احتمال آن را نمی داد موعود نیز چنین خواهد بود ، لیکن چنانکه ایام نوح خواهد بود ظهور پسر انسان نیز چنین خواهد شد . زیرا همچنانکه درایام قبل از طوفان می خوردند و می آشامیدند و نکاح می کردند و منکوحه می شدند تا روزی که نوح داخل کشتی گشت و نفهدیدند تا طوفان آمده و همه راببرد . همچنین ظهور پسر انسان نیز خواهد بود آنگاه دو نفری که در مزرعه می باشند یکی گفته و دیگری واگذارده میشود و دو زن که دستاس میکنند یکی گرفته و دیگری رها میشود پس بیدار باشید ، زیرا که نمی دانید که در کدام ساعت خداوند شما می آید . 10 اما از آن روز هیچ کس اطلاع ندارد حتی ملائک آسمان . 11 از دیگر علائم ظهور قحطی ، زلزله های عظیم ، جنگ و جدال ، خسوف و کسوف ،نا امیدی مردمان و... است که می توانید برای مطالعه هر کدام از اینها به انجیل لوقا ، باب 21 و12 شماره 40 مراجعه نمائید .
دوران پس از ظهور
در میان امتها گوئید که سلطنت می گیرد ، ربع مسکونی پایدار می شود و جنبش نخواهد خورد . قومها رابه انصاف داوری خواهد نمود . آسمان شادی کند و زمین مسرور گردد . دریا و پری آن غرش نماید . صحرا و هر چه در آن است به وجد آید آنگاه تمام درختان جنگل ترنم خواهد کرد زیرا که می آید ، زیرا که برای داوری جهان می آید ، ربع مسکونی رابه انصاف داوری خواهد کرد.12 با تمام تفاوتهایی که در ادیان مختلف درباره موعود آخرالزمان گفته شده است لیکن اتفاق نظر بر ظهور منجی از نسل داوود ( ع ) و تشکیل مدینه فاضله ای که پس از قیام قائم بوجود می آید تاکیدی است بر شمولیت آن ! به هر حال مهم این است که مردم جهان با هر دین و مسلکی وجود منجی را انکار نمی کنند وبه این امید سختی ها و فشارها را تحمل می کنند که روزی نجات دهندة جهانی آنان را از یوغ استعمار برهاند می بینیم که جامعة جهانی روز به روز به سمت اعتدال خواهی پیش رود_ ظلم گسترش یابد _ واین زمینه را برای ظهور مهدی ( عج ) مسیحا ، سوشیانت، و پسر انسان فراهم می آورد . غم مخور ایام هجران رو به پایان می رود این خماری از سر ما میگساران می رود .
آخرالزمان در دین زردشت
آموزه های معاد ، آخرالزمان و منجی موعود در دین زردشت ، با یکدیگر پیوندی ناگسستنی دارند. این آموزه ها در متون دینی زرتشت از اوستا تا پهلوی ( متون دینی زرتشت در دورة ساسانیان ) آمده ، در آموزه های خود زردتشت و متون اوستا می توان یافت .
در اعتقادات زردتشتیان ، و به طور مشخص در متون پهلوی ، جهان به نه هزار سال کیهانی تقسیم می شود . در سه هزار سال پایان جهان ، سه منجی از نسل زردتشت ظهور میکنند که پس از آمدن « سوشیانت » منجی موعود سوم ، روز رستاخیز فرا می رسد که از آن با نامهای « فراش گرد » یا «فرشوکرتی » نام برده می شود
واژة فراش گرد و فرشوکرتی از ریشة فراشا به معنای جان تازه بخشیدن است، واز این روی به روز رستاخیز یا آخرالزمان فراش گرد می گویند که در آن زمان ، حیات جدیدی به جهان داده می شود .
طبق اعتقادات زرتشتیان درباره آفرینش جهان ، پس از این که اهورا مزدا موجودات دنیوی را آفریده ، اهریمن ( خدای شرّ ) نیز دست به خلقت مشابه دست زده و در کنار هر یک از مخلوقات اهورا مزدا که سراسر بدی را همراه کرده که از این رو ، جهان دچار آمیزشی میان خوب و بد شده است .
به هنگام فرشوکرتی ( آخرالزمان ) سوشیانت ، یا همان منجی موعود ، شرایط را برای شکست کامل اهریمن و نابودی او فراهم می کند . دنیا مرحلة « جدایش » را تجربه میکند و دست اهریمن بار دیگر از این جهان کوتاه می شود .
بنابر متون پهلوی ، در آن روز وپس از به ثمر نشستن تلاش سوشیانت پیکر های بی جان زنده می گردند و جان نو می شود ؛ بدی از بین میرود ونیکی سراسر جهانرا فرا میگیرد؛ دیگر اهریمنی وجود ندارد و اهورا مزدا بر همه چیز سلطه می یابد و قوانین او بر جهان حکم فرما می شود.
این حالت در طبیعت نیز اثر می گذارد.
دیگر مردم از قحطی و فقر نمی هراسند؛ زیرا به مرحله ای از کمال می رسند که خوراکشان معنوی خواهد شد.
طبق اعتقادات زرتشت، فرشوکرتی نه تنها پایان خوب این جهان بلکه همان رستاخیز است، زیرا در آن روز جهان با ویژگی های کنونی اش از بین خواهد رفت و جهانی دیگر پدید می آید. در واقع معاد و رستاخیز در عالمی دیگر به پا نخواهد شد، بلکه همین جهان است که با نابودی اهریمن صحنه رستاخیز و بهشت موعود می شود.
در آیین زرتشت جهنم و عذاب برزخ ابدی نیست، به هنگام فرشوکرتی پروردگار، دسته ای از گناه کاران را از دوزخ رهایی می بخشد و آنان که بخشی از نیروهای اهریمنی را در وجود خود دارند با نابودی اهریمن نابود می شوند و جهان، سراسر بهشت خواهد شد.
مطابق این اسطوره آخرالزمان و رستاخیز هر دو یک چیز هستند و رسالت موعود، فراهم کردن زمینه ی چنین رویدادی است. آغاز این بستر در سه دوره هزار ساله زمانی با آمدن زرتشت فراهم می گردد و پایان آن با ظهور سوشیانت انجام می پذیرد.
بنابراین باور ، زرتشت، پیامبر بزرگ ایرانی در آغاز هزاره دهم پا به عرصه گیتی گذاشت و به دینی الهام یافت. در پایان این هزاره منجی اول از نسل زرتشت، ظهور می کند. نام او هوشیدر است. با تولد او خورشید ده روز در وسط آسمان خواهد ماند و او در سی سالگی به مقام دیدار اهورا مزدا می رسد. جهان برای مدتی از زشتی پاک خواهد شد، اما دوباره اهریمن چیره می شود.
هوشیدر ماه ، نام دومین منجی است که در پایان هزاره یازدهم از عمر جهان به دنیا می آید، او نیز رسالت خود را انجام می دهد (تا در پایان این دوره با برگشت ضحاک و کمک دیو آشموغ حاکم ستمگر ایرانی بار دیگر عالم به تباهی کشیده می شود).
منجی سوم ، سوشیانت مهم ترین منجی موعود آیین زرتشت ، در پایان هزاره دوازدهم و آخر عمر جهان ظهور می کند. او نیز از نسل زرتشت است و با چهره ای نورانی و برخوردار از فره ایزدی . او دیو آشموغ را که جلوه دروغ و گمراهی است، ازبین می برد و به کمک یارانش مظاهر اهریمن را یک به یک نابود می سازد . دیوان و تمام نیروهای اهریمنی شکست می خورند و به جای اولیه خود برمی گردند و با مجاهدت او تمام مردم و همه گیتی به کمال می رسند و رسالت زرتشت را به پایان می رساند.
بنابر متون پهلوی زرتشتی، پیوند عمیقی میان سه مفهوم آخرالزمان، رستاخیز و منجی وجود دارد، اما این سؤال همواره در ذهن زرتشت پژوهان وجود داشته که این باورها و به طور دقیق تر این افسانه ها را تا چه حد می توان به خود زرتشت نسبت داد؟ آیا دینی که زرتشت از آن سخن می گفت و اصول آن را تبلیغ می کرد، چنین باورهایی داشته است؟
منجی در مذاهب اسلامی
برای آنکه ثابت شود در مهدویت عقیده ای دور ازعصبیت قومی و مذهبی بوده ودر اسلام هم چون نبوت حضرت محمد مصطفی ( ص ) نقطه ی التقاء و اشتراک مذاهب و اقوام مسلمانی است ، ناگزیریم به مواردی از متون معتبر و مورد اعتبار اهل تسنن استشهاد نماییم . اما پیش از آن تذکر این نکته لازم است که همان طور که وحدت مسلمین در عصر پیامبر ( ص ) براساس مسئولیت آنها برای یاری کردن به ایشان در جهت تحقق و اجرای رسالتشان بوده و در عصر امام علی ( ع ) و سایر ائمه برای یاری به ایشان در جهت حفظ اسلام و ریشه کنی شرک و کفر می تواند محوریترین علت اتحاد جوامع اسلامی در عصر غیبت کبری و در وقت ظهور باشد . موارد زیر فقط نمنه ای اندک از روایات مهدویت در کتب اهل سنت است .
1- در صحیح بخاری در باب نزول عیسی بن مریم ( ع ) از ابو هریره نقل شده که :«پیامبر خدا ( ص ) فرمود : چگونه اید آنگاه که فرزند مریم در میان شما فرود آید و امامتان از خودتان خواهد بود.»
2-ابو سعید خدری از پیامبر اکرم نقل کرد که فرمود:«شما را به آمدن مهدی بشارت میدهم که به هنگام اختلاف مردم و زلزله ها برانگیخته میشود و زمین را از عدل پر میکند ، همچنان که ظلم و بیداد آکنده شده بود ساکنان آسمان ها وزمین از او خرسند میگردند که که ثروت را به عدل و درستی تقسیم مینماید.»مردی پرسید بدرستی یعنی چه ؟ فرمود :«بطور مساوی ، و خداوند دلهای امت محمد را از غنا وبی نیازی مالامال می سازد و عدالتش همه را در برمی گیرد…»
3-ابن حاجه ی اندلسی در کتاب «سنن» خویش از قول پیامبر اسلام ( ص ) نقل کرده است که فرمودند :«پرچم های سیاه از سوی مشرق به چشم می خورد و با آنهاجنگی سخت انجام میدهید …شما اگر او را دیدید که خلیفة الله مهدی است ، حتما‌‌ً بیعت کنید .»
4-شیخ ملاعلی قاری حسینی در شرح «فقه اکبر» ابو حنیفه ، در مورد خروج دجال ونزول عیسی بن مریم مینویسد :« نخست مهدی موعود در سرزمین ( حرمین شریفین ) ظهور می کند و سپس به ( بیت المقدس ) می آید و در آنجا مورد محاصره دجال قرار می گیرد که عیسی بن مریم (ع) از جانب دمشق به یاری او میشتابد و با یک ضربه دجال را نابود می سازد و در پشت سر مهدی نماز می گزارد تا امامت و رهبری او را تأیید نماید و تبعیت خود را از پیامبر ما نشان دهد …»
5_ از پیامبر اکرم نقل شده است که فرمود : « به مردم بلائی شدید وارد می شود تا آنجا که مرد پناهگاهی ندارد پس خداوند مردی از عترت و خاندانم بر می انگیزد که زمین را از عدل و داد پر میکند هم چنان که از ظلم و ستم پر شده است . ساکنان آسمان و ساکنان زمین او را دوست دارند و آسمان بارانش را فرو می ریزد و زمین روئیدنیهایش را بیرون داده و چیزی از آن را امساک ( دریغ ) نمی کند ، او در آن وقت هفت سال زندگی می کند . »
6_نقل شدده است (ابو الحسن ربعی مالکی از حذیفه ) که رسول اکرم فرمودند : « اگر از دنیا جز فقط یک روز باقی نماند هر آینه خدا در آن روز مردم را بر می انگیزد که نامش نام من و اخلاقش اخلاق من باشد ، مردم بین رکن و مقام ( کنار کعبه ) با او بیعت می کنند . خداوند بوسیله ی او دین را بر میگرداند ( یعنی فرد و جامعه را زنده می کند . ) و برای او پیروزیها و گشایش ها را فراهم می آورد ، پس بر روی زمین کسی باقی نمی ماند مگر آن که میگوید ، هیچ خدایی جز خدای یگانه نیست . » پس سلمان برخاست و گفت : « ای پیامبر خدا او از کدام فرزندتان است ؟ » حضرت فرمود :از فرزندا این پسرم در این حال با دستش به حسین (ع) زد . در این جا حدیثی از امام جعفر صادق (ع) ذکر می شود که می تواند پاسخ گوی این سؤال باشد که « مردم برای رهایی از چه چیزهایی باید منتظر ظهور امام زمان (ع) باشند ؟» هم چنین برای مقایسه ی نگاه های مختلف به منجی عالم بشریت ، مفید است .
یکی از شیعیان از امام صادق (ع) پرسید: بنی عباس تا کی باید سلطنت کنندیا تا چه وقت این راحتی و آسایش را دارند ؟ ایشان پاسخ دادند:«آیا نمیدانی هر چیزی مرگی دارد ؟ » عرض کرد :بله ،فرمودند:آیا به تو سودی بخشد اگر بدانی این جریان ( به سر آمدن دوران بنی عباس )
«هرگاه زمانش فرا رسد ،از چشم بهم زدنی زودتر برسد . اگر تو حال ایشان را در نزد خدای عز و جل میدانستی که چه حالی است ،خشم تو نسبت به آنها بیشتر میشد و اگر تو کوشش کنی یا همه ی مردم زمین کوشش کنند که اینان را از نظر گناه در وضعی سخت تر از وضع حالشان در آورند ، نخواهند توانست . پس شیطان تورا نلغزاند و پریشان نکند که به راستی عزت از آن خداوند ورسولش ومومنان است ، ولی مناقفان نمی دانند.»
« آیا ندانسته ای که هر که منتظر امر ما (ظهور و دولت ائمه (ع)) باشد وبر آزار و ترسی که میبیند شکیبایی ورزد فردای قیامت در گروه ما محشور گردد؟پس هرگاه دیدی که حق مرده واهل آن ازمیان رفتندند و دیدی که ستم همه ی شهرها را فرا گرفته ودیدی که قرآن کهنه شده وچیز ها ی که در آن پیدا شده وآیاتش طبق دلخواه ترجمه شده ودیدی که آئین زیر و رو گشته چنان که آب زیر و رو شود، و دیدی که اهل باطل بر اهل هق بزرگی می جویند ، و دیدی که بیشتر بدی آشکار است واز آن نهی نمی شود و هرکه بر کند او را معزور دانند و دیدی که بزهکاری نمایان شد ومردان به مردان وزنان به زنان بسنده کنند ودیدی که شخص مؤمن مهر بر لب زده و سخنش را نپزیرند و دیدی که شخص فاسق دروغ گوید و کسی دروغ و افترایش را بر او باز نگرداند ودیدی که کوچک بزرگ را خوار شمارد و دیدی که قطع رحم کنند ودیدی که ثناگوی زیاد شده ودیدی که مرد مالش را در غیر راه اطاعت خدا خرج کند و کسی از کارش جلو گیری نکرده ودستش رانگیرد ، ودیدی که چون شخصی کوشش مؤمن (در اطا عت خدا ) را ببیند از کوشش او به خدا پناه ببرد ، ودیدی که همسایه همسایه را آزار کند ومانعی برایش در این کار نیست ،ودیدی که کافر خوشحال است از آن چه ( وضعیتی ) که در مؤمن می بیند وشاد است از تباهی و فسادی که در زمین می بیند ، ودیدی که شراب را آشکارا بنوشند وبرای نوشید نش گرد هم آیند کسانی که از خدای عزّوجلّ نمی ترسند ، ودیری که اهل قرآن و تفسیر خوارند و هر که آنان را دوست دارد نیز خوار است ، و دیدی که راه خیر وخوبی بسته شده (قطع شده ) وبراه بدی و شرّ رفت وآمد می شود (یعنی بیشتر مردم دربیشتر اوقات به بدی مشغولند ) و دیدی که خانه ی کعبه (حج ) تعطیل شده و دستور به نرفتن آن می دهند ، و دیدی که مرد به زبان گوید آنچه را عمل نمی کند ،ودیدی که مردان برای مردان خود را چاق ( یا روغن مالی وآرایش) می کنند وزنان برای زنان ، وپولدار عزیزتر از مؤمن باشد ، وربا آشکارشود وبرای آن سرزنش نشوند ،ودیدی که مرد با ایمان غم ناک و پست و خوار گردد ، ودیدی که بدعتها (نوآوریهای نامشروع یا آوردن چـیزی که دین نیست بنام دین )و زنا آشکار شده است و مردم را دیدی که به کسی که گواهی و شهادت ناحق میدهد اعتماد میکنند،و دیدی که حرام ،حلال و حلال ،حرام کرده می شود و دیدی که دین به رای و نظر تعیین و وابسته می شود و دیدی که مردم به دلیل جرات و دلیری برخدا برای انجام کار بد منتظر فرا رسیدن تاریکی شب نمی شوند و دیدی که عوض کار بد را جز، با قلبش نمی تواند انکار کند و دیدی که مال فراوان در راه ناخوشنودی و خشم خداوند عزّ و وجلّ خرج شود و دیدی که زمامداران نزدیکی جسته و از اهل خیر دوری می گزینند، ودیدی که فرمانروایان در حکم رشوه می گیرند ودیدی که حکومت و فرمانروایی به مزایده گذاشته شود ودیدی که خویشاوندان محرم را نکاح کنند و به همان ها بسنده کنند ، و دیدی که مرد براساس تهمت و گمان (نه براساس بنّیه و طبق موازین حقوقی و شرعی) کشته میشود و بر مرد نر غیرت ورزیده و برای او جان ومال فدا را میکنند، ودیدی که سوگند های ناحق به خدهوند عزّ و جلّ زیاد می شود ، ودیدی که قمار آشکار شده است و ، و دیدی که شراب آشکارا و بی هیچ مانعی فروخته شود ،...و زنان را دیدی که بر پادشاهی (کشور داری و حکومت ) ونیز بر هر کاری چیره شده اند و قبضه کرده اند ، کاری پیش نرود مگر دلخواه آنان در آن باشد و دیدی که مساجد پر است از کسانی که از خداوند نمی ترسند و در آن ها برای غیبت کردن و خوردن گوشت های اهل حق گرد هم آمده و در آن از شراب مست کنند (مثلاً در ضمن خواندن اشعار و حتّی مداحی و نوحه خوانی) توصیف میکنند و ... پس مراقب و هشیار باش تا خداوند عزّ و جلّ تورا در خلاف آنچه مردم در آنند ، ببیند تا اگر بر آن ها عذاب فرود آمد و تو بین آن ها بودی (براثر مرگ) به رحمت خدا بشتابی و اگر مشمول نابودی (بر اثر حوادثی که بر آن مردم عذاب الهی است مثل سیل ، زلزله ، و غیره ) نشوی ، آن ها گرفتار شوند و تو آنچه از آن ها در آنند از جرأت به خدای عزّ و جلّ بیرون رفته باشی و بدان که بدرستی خداوند دانش نیکوکاران را تباه نمی کند و همانا رحمت نزدیک است. (پایان حدیث امام صادق (ع))
اگر فرد دقیق و منصفی در این حدیث بنگرد ، متوجه می شود که امروزه بسیاری از بحرانها و علائم مذکور در جوامع بشری تحقّق و عمومیت پیدا کرده است ،در حالی که گذشته در هر دوران و هر جامعه فقط تعدادی از آن ها وجود داشتند . در چنین « انتظار مصلح کل » در میان ادیان عمده ی کنونی بشر (که حدود 5/4 از کل مردم زمین پیروان آنهایند ) یکی از نشانه های جهانی بودن اندیشه ی مهدویت و مغایرت آن اقلی گرایی است .
